ᠨᠢᠭᠤᠴᠠᠭᠠᠢ ᠬᠠᠢᠷ ᠎ᠠ ᠶᠢᠨ ᠫᠠᠶᠠᠨ - ᠺᠢᠷᠢᠯ ᠨᠣᠮ

Д.Гармаа Н ууцгай хайрын паян Н ЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ -Яаж х о ёр яс сална даа︖ . Уу ганжар галын санаа алдан х элсэн ү гэнд Батбаяр цо чих шиг бо ло в. Эх нэр нь энэ ү гийг бү р ү нэн го ло о со о , х эр эвЕр ө ө ө ө р ийн нь о х ин байгаад тө р ө х гэж тэнд о чсо н бо л эх ийн х у вьд сэтгэл тү гшсэн ү едээ х элмээр тийм л ө нгө ө р х элжээ. Үгү й ер нь Ер ө ө тө р ж чадах л байгаа даа︖ Дө нгө ж х о р ин нас шү р гэж яваа нялх аар аа шах у у амьтан шү ү дээ. Батбаяр ын сэтгэл ту йлын их зо вж байв. Тэбээр дэмий л х ү лээх ө р ө ө ний чу лу у н шалан дээгү ү р нааш цааш алх ахажгу у . Батбаяр Уу ганжар гал х о ёр х о тын нэгдү гээр амар жих газр ын ү ү дэнд х ү лээлгийн ө р ө ө нд сэтгэл тү гшин, чимээ чагнаж байлаа. Ох ин х ү ү х дээ, х ань ижлээ тө р ө х ийг х ү лээсэн о ло н х ү н ү ү дний ө р ө ө нд чингэж чимээ чагнан, зар имнь сандал дээр су у ж, зар им нь нааш цааш х о лх их ажээ. Амар жих газр ын тасгу у даас сая тө р cө н няр ай х ү ү х дийн у йлах энх р ий ду у н со нсто но . Гадаа идэр есийн жавар тачигнан, ү р гэлжид х ү мү ү с о р ж гар ах гадна х аалгаар жавар лаг х ү йтэн салх и цан у у рсавсу у лан ү лээнэ. Хү лээлгийн ө р ө ө у у дам то м, чамгү й у р т у у р ын сар згар х о о ло й сайн х алж байсан бо ло вч гаднаас ү р гэлжид о р о х жавар салх инаас бо ло в у у , х ү лээлгийн танх им х ү йтэн байлаа. “Ай х айр х ан. Бу шу у х ан шиг л тө р ө ө сэй билээ. Битгий л их ө вдө ж зо во о со йдо о “. Амьдр алдаа Батбаяр тө р ө х газр ынү ү дэнд чингэж шинэ х ү н х о р во о д мэндлэх ийг х ү лээн сэтгэл тү гшин х ү лээн зо гссо н у даагү й. Уу ганаа тэр х о ёр х анилаад о ло н жил бо лсо н авч ү р ийн заяа ир сэнгү й. Удам залгах ү р х ү ү х эд гэгч гэр гий нө х р ийн аль алины зү р х ийгх ө ндү ү р лү ү лсэн эмзэг зү йл байв. Өчнө ө н жил х амт амьдр аад ү р х ү ү х эдтэй бо ло х гү й байгаагийн цаад нар ийн зо вло нг Батбаяр сэтгэлээр ээ ту у лан шаналавч, х ар ин у чир начр ыг нь о ло х гэж эмч до мчид о чсо нгү й. Учир ньБатбаяр эмчийн ү злэгт о р о о д “Та ү р гү й юм байна“ гэх аймшигт ү гийг со нсо х о о с эмээж байлаа. Уу ганаад ч мө н тийм зо вло н бу й заа. Эмчид сав су у лгаа ү зү ү лэв гэж л юм яр ьсангү й. Гэтэл энэ Ер ө ө тө р ө х нь. Гадны х ү ний нү дээрх ар вал Ер ө ө тэдний юу нь билээ︖ Намр ын нэгэн ү дэш бага зэр гийн х аламцу у Батбаяр гэр тээ х ү ү х эд шиг намх ан ну р у у тай бү сгү йг дагу у лан ир ж билээ.Тэр ту х ай х ү лээлгийн ө р ө ө нд Уу ганаа ду р сан саналаа. Гэр ийн эзэгтэйгээс зо всо н юм шиг х авар намр ын х ө х пальто ных о о зах ыг бо сго н нү дээ ну у сх ийн ү ү дэнд зо гсо х бү сгү йг Батбаяр ду у даж: -Ор о р , Ер ө ө︕ Энэ бү сгү й о юу тан юм. Зайлу у л су у х айл о лдо х гү й, о юу тны байр зайгү й, зү дэр ч яваа юм байна. Юу чгэсэн х эд х о но гто о манайд байг даа. Чамд ч гэсэн х аньтай амар . гэжээ. Цар ай зү с сайтай, х ө ө р х ө н ч гэмээр тэр бү сгү йг баяр тайгаар у гтаад Уу ганаа: -Ор о х ин минь, битгий санаа зо в х эмээн гар аас нь х ө тлө ө д зо чдын ө р ө ө нд о р у у лжээ. -Уг нь х у у чин Дар х анд гэр нь байдаг, о ло н х ү ү х эдтэй айлын у у ган о х ин юм байна. Ху вийн “Ху у ль цааз“ су р гу у льдэнэ жил ир ж су р алцжээ. Аав нь мах ко мбинатад но р мчин, ээж нь су р гу у льд цэвэр лэгчийн ажилтай гэнэ. Амьдр ал яду у бо ло х о о р айлын х ажу у ө р ө ө нд су у я гэх ээр тө лбө р ийг нь дийлэх гү й. Тэгээд. х эмээн Батбаяр х у вцасаа со линго ох элээд: -Ер ө ө чи гэр тээ байгаа юм шиг л бай. Битгий санаа зо в. Манайх гэж ийм л нэг айл байдаг. Эх нэр бид х о ёрх о юу лх наа, х ү ү х эд шу у х ад гээд чиний х ичээл х ийх эд саад х ийх х ү н ч байх гү й. Манай энэнийг Уу ганжар гал гэдэг. Эмнэлэгт су вилагчийн ажилтай. Хо ну у т ажилдаа гар аад х о ёр ө дө р амар даг. Уг ну таг энү ү х эн зү ү нтэй байхБагану у р х о тын Баяндэлгэр су мын х ү н. Аав нь у лсын авр ага малчин. Бас о лу у лаа. За та х о ёр сайх ан танилцаж эгч ду у с бо лцго о х биз. Уу ганаа чи нэг ө р ө ө ндө ө Ер ө ө г о р у у лаад то х ижу у лж ө гө ө р эй. Гу р ву у лаа сайх ан амьдр ана аа.Бага жаах ан о х ин ч гэсэн эмэгтэй х ү ний х аньтай бо лсо ндо о Уу ганаа баяр тай бо ло в. Хө х палo г нь тайлу у лж, гар х ө лийг нь у гаалган, гэр ийн х алааз ө мсү ү лээд гу р ву у лаа шир ээнд су у н х о о лло цго о жээ. Чингээд гу р ван ө р ө ө нийх ө өнэгийг су ллаж о р у у лав. Уг нь тэр ө р ө ө нд Батбаяр , сэтгү ү лч байх даа юмаа бичдэг байлаа. Шир ээг нь х эвээр ү лдээж, о до о х о ндо о бэлэн байсангү й ту л эвх дэг о р тавьж ө гө в. Ер ө ө мар гааш нь чeмо дан савтай х у вцасаа, дү ү р эн но м дэвтэр х ийсэн цү нх ээ авчир чээ. Тэр х ар ваас сэтгэл х ангалу у нбайх шиг санагдана. Өр ө ө ндө ө нэг о р во л бар агтайд гар ах гү й, но мо о л ү зэж, х ааяа х ацар до р о о х о ёр гар аа х ү ү х эд шиг дэр лээд у нтчих на. Хө дө ө ний х ү ү х эд ажилсаг байдаг бо ло х о о р гэр о р о н цэвэр лэн, х о о л х ийлцэж, Уу ганаатай х амту гаалга х ийнэ. Аливаа ажлыг ү нэн го ло о со о мэр ийн х ийх нь Уу ганаад аятайх ан санагдана. -Уу ганаа эгчээ, би х ийчих ье ээ гээд шал у гааж байх ад алчу у р ыг нь авах юм у у , х о о л х ийх гэж гампанз шү ү р нэ. Хо о лх о шийг сайн х ийнэ. Ялангу яа нар ийн х о о ло нд их сү р х ий. Багах ан мах х ө шиглө н, юу х ан х ээх нээр амт о р у у лан, манту у н бу у з, х у у шу у р х ийх дээ чадмаг. -Би х ө дө ө гэр тээ байх даа х амгийн то м эгч нь бо ло х о о р х о о ло о ганцаар аа л х ийдэг байсан. Уу ганаа тү ү нийг ө х ө ө р ө н со нсо но . Ер ө ө х у вцас му у тай ту л Уу ганаа ө ө р ийн бо гино банзал, жинсэн ө мднө ө сө гсү ү лээд тү ү нд таар ах х у вцасаа илү ү чилдэг байв. -Баяр лалаа, Уу ганаа эгчээ︕ гэж Ер ө ө тэр х у вцасну у дыг го л тө лө в го ёлд ө мснө . Хо ёр ө нжө ө д Уу ганаа эмнэлэг дээр ээшө нийн ээлжийн су вилагчийн ажилдаа явна. Гэр ө ө дө ө яар ч о х ино о санасан эх ийн сэтгэлээр гү йж ир эх эд нь Ер ө ө сайх ан сү ү тэй цай чанаад, жаах ан х о о л х ийчих сэн х ү лээн су у х бү лгээ. Тү ү нд нь Уу ганаа их эд баяр лана.Өвчтө нгү ү дийн х о о р о нд эм тар иа гэж гү йн, чө лө ө завгү й байсаар бү р ядар чих аад ир эх эд нь у р ьд бо л х эн ч ингэж х о о л цай х ийн у гтдаггү й байсан. Батбаяр ө глө ө эр т х эвлэлийн газар р у у явчих сан байна. Гэр о р но о цэвэр лээгү й,ядаж цай чанаад х алу у н саванд х ийчих ээгү й байх ад Уу ганаа ядар сандаа бо лж шу у д л о р о ндо о о р ж у нтаад ө гдө г байжээ. Гэтэл гэр эзэнтэй бо лж, тү ү нийг х ү лээх х ү н бу й бо лсо нд Уу ганаа баяр лаж бар ах гү й байлаа. Хэдийгээр гу чин найм х ү р ч бу й Уу ганаагаас ар ван х эдэн насаар дү ү бо ло вч Ер ө ө г аажимдаа тэр бээр бар аг л х ү сээдх ү сээд о лдо о гү й ү р х ү ү х эд нь х у вь заяаны тавилангаар х ү р ээд ир сэн мэт санах бо ло в. Уу ганаа тү ү ний эзгү йгээр ар гэр т юу бо лж бу йг ү л анзаар на. Ямар ч байсан Ер ө ө байгаа бо ло х о о р эр нө х ө р нь х о о лто й цайтай, гэр о р о н цэвэрцэмцгэр байгаа гэж бо до х о д сэтгэл о ег тавтай байна. Хө дө ө ний жаах ан бү сгү йд ингэж сэтгэлээ зо р иу лаад, Уу ганжар гал нө х ө р тө ө х элж баймааж бу йдан о р ө р ө ө нд ньо р у у лаад, ямар ч гэсэн нэг у даадаа х у вцасыг нь бү р нээ со льж ө гө в. Тэр бү х энд Ер ө ө баяр ласан гялайснаа х элэх бо ло вч яагаад ч юм гэр ийн эзэгтэйг ичсэн, айсан нү дээр х ар даг байлаа. Тэр нь бо л х ө дө ө ний х ү ний бү р эг ичимтгийзангийн илр эл бу й заа х эмээн бо до ж аль бо ло х сэтгэлийг нь зассан ү г х элэх ийг х ичээнэ. -Чи надаас битгий ичиж зо вж бай. Би чам шиг л х ө дө ө ний бү р эг до р о й бү сгү й энэ айлын х аалгаар о р ж ир ж байсан.Бас о юу тан бо лж анагаах ын дээд су р гу у льд су р алцаж ү зсэн. Манайх мал х у й их тэй бо ло х о о р х ө дө ө ний х амаг ажлыг х ийдэг байсан. Яг л чам шиг то м эгч ёсо о р гэр ийнх ээ х амаг ажлыг х ийж дү ү нар аа асар дагсан. Адилх ан заяатайбү сгү й у лс бие биеээсээ ичиж цэр вэн, зо во о д яах билээ. Хар ин ч сэтгэл нээлттэй байж зо вло н жар галаа х у ваалцах ёсто й шү ү . Уу ганжар галын ү гийг со нсо о д Ер ө ө зө вшө ө р ө х мэт то лго й до х их бо ло вч х ө дө ө ний х ү ний бү р эг зан тийм ч амар х анар илсангү й билээ. Уу ганаа эмнэлэгт су вилагч бо ло о д яг л Ер ө ө шиг амьтан х ү нээс зо вж, бү р эгшин их л у даж байж нү ү р х агар сан бо ло х о о р ө ө р тэйгө ө жишин бо до ж ө р ө вдө н, нэг их шах аж шаар дах ыг байв. Тэр ү ед Уу ганаад нө х ө р тэйгө ө танилцсан сайх ан цаг эр гэж санагдана. Дө нгө ж ар авду гаар анги тө гсч Анагаах ындээд су р гу у лийн х у ваар ь аваад гэр тээ зу ссан тэр жил тэднийх Хэр лэн го ло о с х о лгү й Нү ү р энтэй х эмээх газар ганц гэр ээр ээ ну таглаж байлаа. Хэдэн дү ү нар нь зу ны х алу у нд нү цгэн шах у у гү йлдэж, ишиг х у р гаа зар им нь х ар иу лж,ө сгө лү ү н зар им нь аду у нд давх иж, ээж аав х о ёр гү ү гээ бар иад ө дө р жин сааль сү ү гэсэн ө др ү ү д ө нгө р ч байлаа. Нэгэн у даа х о то о с залу у х ан су р валжлагч у лсын авр ага малчныг су р валжлах аар зо р иу д зо р ьж ир эв. Өндө р ну р у у тай, то мнү дтэй, х о лын Мо сквад су р алцдаг Батбаяр гэгч тэр залу у дадлагаар тө вийн нэгэн со нинд ажиллах зу у р аа чингэж то мило лто о р тэднийд ир жээ. Яр иатай х ө ө р ө ө тэй Батбаяр ыг чимчигнэсэн айр гаар дайлж, х о т газар су р алцдаггэх лээр нь аав нь х о нь тө х ө ө р ч их л найр тавьжээ. Хар ваас их юм со нсч ду у лсан эр дэм но мто й залу у х ө дө ө гийн сайх ан бү сгү й Уу ганжар галд талтай байлаа. Яр иа х ө ө р ө ө тэй нү ү р эмгий тэр залу у г Уу ганжар гал анх х ар аад л нү далдав. Энэ х о р во о д у чр ах ёсто й аз жар гал нь х ү р ээд ир сэн мэт далдын со вин татаж, тэр х ү ний ар аар то йр ч х о ймо р т гар ан, ар ван жил тө гссө н гэр чилгээгээ, Анагаах ын х у ваар ьтайгаа ү зү ү лэх гэж аавынх аа х элснээр авдар у у длах дааяагаад ч юм бэ до тно со н мө р ө н дээр нь зө ө лө н дар аад авмаар санагдаж билээ. Гэвч тэр х этэр х ий бү р эг дар у у байлаа. Үзү ү лэх ёсто й зү йлээ тэр х ү нд ө гчих ө ө д у х аангү й ичиж гар ч гү йх эд аав нь: -Үгү й чи байз гэм. Хү лээгээч. гэж х о йно о с нь ду у джээ. Уу ганаа ичиж зо всо н у лаан цар айтай амьтан бу цаж ир эв. -Манай энэний ичимх ийг яана даа. Гэтэл о до о дээд су р гу у лийн о юу тан бо ло х гэж байдаг. Уг нь би о х ино о малынэмч юм у у зо о тех никч бо ло о со й гэж бо до ж байсан юм. Одо о чинь су р лагаар жагсаалт гар гаад су р гу у лиас нь аль су р гу у льд о р о х х у ваар ийг нь санал х ар галзах гү й ө гчих дө г бо лчих со н юм байна шү ү дээ. Гээд яах вэ. Оло н дү үнар тай, х ө гшин эцэг эх тэй х ү н сайн эмч бо лж байвал у чир тай л юм санж. Хү ү чамайг бу цах ад дагу у лаад яву у лбал бо ло х у у︖ Бид о ло н малтай, тэгээд ч тэр су р гу у ль но мын газр ыг нь мэдэх гү й. Хү ү чи ү ү ний минь замыг зааж, о р о х ёсто й су р гу у льд нь о р у у лаад ө гвө л аштай юу даа гэж ээ. -Тэгье ээ тэгье. Анагаах ын дээдэд аавын танил ч бий. Ингэж Уу ганаагийн х у вь заяа шийдэгдэв. Тэр ү дэш Батбаяр у нага таталцаж,Уу ганжар гал гү ү саав. Жаах ан бү сгү йх о тын дэгжин залу у г эгц х ар ж чадах гү й гү ү ний до р то нго йн, гагцх ү ү х ө дө ө гийн бү сгү йн чийр эг гар аар шу втар сан сү ү х у винд шаагиж байх ад Батбаяр : -Уу ганаа, х о юу л жаах ан яр илцъя л даа. Залу у у лс байна гэх эд бү сгү й дальдр ах мэт у лам до о ш то нго йв. -Чи ү ер х дэг залу у тай юу︖ Энэ ү г Уу ганааг: -Яана аа. Ямар зо вмо о р юм х элдэг х ү н бэ︖ х эмээн у у лга алдах ад х ү р гэжээ. -Битгий ингэж ичиж бү р эгшиж бай. Хо тынх о н х эт бү р эг х ү нд ду р гү й шү ү . Одо о х о н чи то м су р гу у льд о р ж, о юу танбү сгү й бо лно . Хү ний х элсэн ү г бү х энд ичиж ду у алдаад байвал юу бо ло х билээ. Хө дө ө дө ө о лдо х о о р гү й х ө ө р х ө н бү сгү й байж, х ар ин ч ду у тай шу у тай, о ло нто йго о ү гээ х у ваалцдаг байвал х ү мү ү с чамайг илү ү х ү ндэлнэ шү ү дээ. Батбаяр ын ү гийг анх аар алтай со нсо о д Уу ганжар гал, яг ийм ү гийг ангийн нь багш х элснийг санаж биеэ х ичээнбар ьж х о тын залу у тай яр их гэж х ичээв. Гэр тээ о р сны х о йно аавынх аа мо р ийг ар гамжих аар гар ах даа, х амт явъя гэх шиг Батбаяр ын мө р ө н дээр аяар х ан дар аад авах ад залу у х ү н у чр ыг нь о йлго н бо ссо н билээ. Тэд мо р ь х ө тлө н гэр ээсх о лдо х о д зу ны шө нө х эдийнээ эх элж, бү дэг гялаан о до д х ар анх у й тэнгэр ийн у у дамд то др о н бү дэгр эн байлаа. Хө лийн до р нялх но го о гишгэгдэн Хэр лэнгийн зү гээс чийгний ү нэр х анх ална. -Танай энэ газр ыг Нү ү р энтэй гэдэг ү ү︖ Энэ х авьцаа их зо х ио лч Д. Нацагдо р жийн тө р сө н гэр ийн бу у р ь бий гэдэгбайх аа︖ -Тийм ээ. Энү ү х эн зү ү нтэй байгаа. Мар гааш х о юу лаа о чиж ү зсэн ч бо лно шү ү . Уу ганаа их зо р иг гар ган х элжээ. -Баяр лалаа. Тэр бу у р ийг мар гааш о чиж ү знэ ээ. гээд Батбаяр гэнэт тү ү нийг тэвр эн авч ту йлын энx р ий до тно о ру р у у л дээр ээс нь о зо н ү нсэв. Бү сгү й ичиж байсан бо ло вч тү ү ний х алу у н ү нсэлтэнд автаж, сэтгэл нялх р аад х ар иу ү нсэх дээ, х ар анх у й шө нө ө р гу л бар ьж баах ан зо р иг о р со н шинжтэй байлаа. Тэгсэн х эдий ч Уу ганаа х эн нэгнээсайсан маягтай дагжин чичир ч, ө дий бо лто л эр х ү нд чингэж ү нсү ү лээгү йгээ санан, х амр ын у гаар шар х ир ан, юу юу гү й у йлмаар ч бо ло в. Батбаяр т тэвр ү ү лэн ү нсү ү лж зо гссо н мө ч х эдийгээр маш тү р гэн х у гацаанд бо лж ө нгө р сө нбо ло вч, х ар ин залу у бү сгү йд бо л ер х эт у даан бо лсо н шиг санагдах авай. Сэтгэл нь бадар сан Батбаяр , бү сгү йн сая у р гаж бу й х ату у чийр эг х ө х ийг илэн, тааламжтай ү гс шивнэн гар аа до о ш яву у лж эмзэг бү х энд нь х ү р эх шиг бо ло х у йбү сгү й биеэ зайлсх ийн тавиу лж, аавын мо р ьны ар гамжааны гадсыг тэмтчин х айв. -Аль вэ, би шаагаад ө гье︕ гэж Батбаяр гадас му ныг авч цо х ив. Уу ганаа сэтгэлдээ баяр тай байсан авч, тү ү нийтэвр элтээс му лтар сан минь зө в бо ло в у у , бу р у у бо ло в у у , энэ залу у надад го мдчих о о гү й байгаа даа︖ гэж бо до ж байлаа. Хо юу л мо р ь ар гамжаад х ө тлө лцө н бу цаж явлаа. Онц юм яр ьсан ч ү гү й. Хар ин гэр о йр то ж, лааны гэр элх аяагаар нь ту ссан их таван х анат х эдэн алх мын цаана х ар агдах ад Батбаяр : -Би шө нө чамд о чво л бо ло х у у︖ гэж шивнэн асу у лаа. Уу ганаа юу х элэх ээ мэдэх гү й х эсэг тү гдэр снээ: -Би илү ү гэр т у нтана аа. гэж х элчих ээд гү йн алга бо ло в. Хө гшчү ү л у нтах гэж о р дэр ээ янзлан, х о ймр о о р о ло н жаах ан х ү ү х дү ү д зу лаастай ду гжир ч байлаа. -Хү ү чи айр аг у у . Уу ганжар гал х айчив︖ Айр аг х ийж ө гө ө сэй билээ гэж эцэг х ажу у лдан х эвтэх дээ х элжээ. -Зү гээр ээ, би айр аг у у маар гү й байна. -Тэгвэл у нтаж амар даа х ү ү минь. Батбаяр х эдийнээ х ө нжил му х лайдаж дэр тавьсан бар у у н о р о н дээр гар ч х эвтэх эд ө вгө н лаагаа у нтр аав. Гэр т тү нэрх ар анх у й бо лло о . Хү ү х дү ү дийн шу у х инах , х ө гшин эцгийн х аниах , гадаа х о то нд х о нь яр аглах аас ө ө р чимээ ү л со нсо гдо но . Тэр бээр х ү мү ү сийн нам но йр т дар агдах ыг х ү лээн зү ү р мэглэх ү гү йн х о о р о нд тийчигнэн у р важх ө р вө сө ө р нилээд у джээ. Өвгө н аав х у р х ир ч гар лаа. Батбаяр х ө лө ө о р ны у р ду у р у нжу у лан х эсэг чимээ чагнан су у снаа ү ү д р ү ү сэм алх ав. Хаалгыг аяар х ан о нго йлго н гар лаа. Зү ү н ө мнийн тэнгэр т сар бү дэ