ᠮᠠᠷᠭᠠᠰᠢ ᠨᠢ ᠳᠠᠢᠨ ᠡᠬᠢᠯᠡᠭᠰᠡᠨ ᠶᠣᠮ – ᠺᠢᠷᠢᠯ ᠨᠣᠮ

Борис Васильев Маргааш нь дайн эхэлсэн юм. www.kiebooks.com ЭХЛЭЛ Ангийнх наас маань надад ганцх ан гэр эл зу р аг л ду р самж бо ло н ү лджээ. Ангийн багш го лд нь, тү ү нийг то йр о о до х ид, зах аар нь х ө вгү ү д зо гссо н х ар агдана. Зу р аг цайр аад эх элжээ. Ангийн багшийн дү р то дх о н х ар агдах х эдий ч зу р гийг анх авах у у лж байх ү ед ду ссан то с зах р у у гаа нү ү ж зах ын х эсгийг бү р ар илгаад эх элжээ︔ ангийн х ө вгү ү дмаань нас биед х ү р ч амжилгү й, эр т бу р х ны о р о нд о дсо но о с дү р зу р гийг нь цаг х у гацаа ингээд ар илгаад эх элсэн юм шиг зар имдаа надад санагддаг юм. Зу р аг авах у у лах ү ед бид 7 “Б“ анги байлаа. Нэгэн шалгалтын дар аа Искр а По ляко ва биднийг Ху вьсгалын гу дамжиндо р ших гэр эл зу р гийн газар т дагу у лж ир сэн юм: тэр ер нь аливаа ү йл ажиллагааг зо х ио н байгу у лах ду р тай л даа. - До лду гаар ангиа тө гссө ний дар аа бид зу р гаа авах у у лж байна, дар аа нь ар ваа тө гсө ө д бас зу р гаа авах у у лна. Эмээ,ө вө ө бо лсо н х о йно о тэр зу р гаа х ар ах ад ямар зу гаатай байх бо л, гээд нэг тө сө ө лө ө д ү зээр эй︕ Бид х алу у н у сны газар т байдаг х у вцас со лих ө р ө ө шиг жижигх эн зайд чих элдэн зо гсо ж байлаа︔ бидний ө мнө гу р ванх о с залу у , ач х ү ү гээ дагу у лсан х ө гшин, до ны казах залу у с зо гсо ж байв. Тэдгээр залу у с зэр эгцэн су у х агаад манай о х идыг ө лө н нү дээр шү лэнгэтэн шир тэцгээж байсан юм. Энэ байдалИскр ад таалагдсангү й︔ иймээс тэр ээр дар аалал х ү р энгү ү т ду у дах аар зо х ио н байгу у лалт х ийж, биднийг х ажу у гийн чө лө ө нд гар гав. Тэнд бид тар ж о до х гү йн ту лд, зо до о нү дээнд о р о х гү йн ту лд, зү лэг гишгэх гү йн ту лд бие биенээмэр гэлцгээлээ. Лена нү дийг нь дар ж, Искр а мэр гэлэх бо лсо н юм. Тэр маш ө гө ө мө р зө гнө гч байлаа: тү ү ний мэр гэнд бү гд ү р х ү ү х дээр элбэг баян, аз жар галаар дү ү р эн байх ажээ.- Чи шинэ эм бү тээж х ү н тө р ө лх тө нд бэлэглэх юм байна. - Чиний гу р авдах ь х ү ү гайх амшигтай яр у у найр агч бо ло х юм байна.- Чи дэлх ийн х амгийн го ё Пио нер ын о р до н бар их бо лно . Тэр ү ед миний найз нар нэг жижигх эн х ө ө р х ө н баг бү р дү ү лж байв: гу р ван о х ин, гу р ван х ө вгү ү н - би, ПашкаОстапчу к, Валька Александр о в. Бид ү р гэлж Зина Ко валенко гийнд цу глар на, у чир нь Зинагийнд ту сгай ө р ө ө байдаг, бас эцэг эх нь ө глө ө эр т ажилдаа гар аад ө гдө г у чр аас бид тэнд чө лө ө тэй байж бо лдо г байв. Зина манай ангийнх наасИскр а По ляко вад их сайн, бас Ленка Бо ко вато й найзална︔ Пашка бид х о ёр спо р то о р у йгагү й х ичээллэнэ, ө ө р сдийгө ө “су р гу у лийн найдвар “ гэж бо до цго о но , х ар ин Александр о в бо л бү х энд х ү лээн зө вшө ө р ө гдсө н зо х ио нбү тээгч байлаа. Пашка Ленкад ду р лагчдын то о нд о р но , х ар ин би бо л Зина Ко валенко г х ар ах аар аа найдвар тай санаа алдана даа, х ар ин Валька зө вх ө н ө ө р ийнх ө ө со нир х лыг х ө ө ж, Искр атай адилх ан х у вийн ү йл ажиллагаа яву у лна. Бидх амтдаа кино ү знэ, Искр агийн у ншвал зо х ино , гэж х элсэн но мыг су р гаар ду у лж у ншицгаана, х амтдаа х ичээлээ давтаж, х амтдаа дэмий яр ьж су у цгаана. Но мын ту х ай, кино ны ту х ай, нө х ө р , дайсны ту х ай, “Седо в“ х ө лө г о нго цныту х ай, Финландийн ту х ай, бар у у н Евр о п дах ь дайны ту х ай гээд юу л бо л юу яр ина. Зар имдаа манай багт ө ө р х о ёр х ү ү х эд нэмэгдэнэ. Нэгийг нь бид найр саг х ү лээн авдаг, х ар ин нө гө ө д нь таагү йх анддагаа шу у д л илэр х ийлдэг байв. Анги бү р т л х ар ах ад нэг сэтгэл тайвшр ам, то мо о то й мө р ө ө р ө ө дар у у х ан о нц су р лагатан, бу сад нь дээр элх эх гээд байвал шийдэмгийх эн х амгаалж о р х имо о р х ү ү х эд байдаг даа. Манайд бо л тиймдар у у х ан, о нц су р лагатан нь Во вик Хр амо в байсан юм: нэгдү гээр ангид байсан санагдана, тэр ээр нэр ээ Владимир , Во ва гэж байснаа дар аа нь Во вик бо лж, тэгээд тэр х эвээр ээ ү лдсэнсэн. Хэн нэгэнтэй найзалж нө х ө р лө ж о йр то ждо тно со ж сү йд бо ло х гү й, гэх дээ тэр биднийг “дагах “ ду р тай байв. Ир ээд л бу ланд чимээгү й су у чих на, нэг ү г ду у гар ах гү й, х ар ин чих нь маш со но р , бү гдийг со нсо но до о . Тэр ү сээ х у су у лчих даг байсан бо ло х о о р чих нь о нцго йсо до н х ар агдана. Во вик маш их но м у ншсан бө гө ө д х амгийн ээдр ээтэй даалгавр ын у чр ыг ч х ялбар х ан о лчих но︔ бид тү ү ний энэ чанар ыг х ү ндэтгэцгээнэ, бас тэр х энд ч саад бо лдо ггү й нь бидэнд таалагддаг байв. Хар ин Саша Стамескиныг бо л Искр а л зар имдаа х ө тлө ө д ир дэг байлаа, бид ч тү ү нд нь ү г х элдэггү й байв. Тэртанх айчу у дын эгнээнийх бө гө ө д х ар аалыг ч бар у у н зү ү нгү й у р сгаж ө гнө дө ө . Искр а тү ү нийг х ү мү ү жү ү лэх ээр шийдсэн байсан юм, тиймээс тэр ээр ү е ү е манай баг дээр ир эх бо лсо н билээ. Пашка бид х о ёр тү ү нтэй бо ло н тү ү нийнайз нар тай нэг бу с у даа гар зө р ү ү лж байсан бо ло х о о р ү ү нийг мар таж эс чадна: жишээ нь, намайг гэх эд тэр ээр эх элж ө дө ж байгаад зо до о н эх лү ү лж байв. Тэгэх ээр би тү ү нийг х ар аад инээх гү й нь мэдээж, гэвч Искр а х эдү ү лээтэвчинэ шү ү гэж х элсэн юм. Зинагийн эцэг, эх бидний цу глар алтыг дэмжинэ. Тэдний гэр бү л эмэгтэйчү ү д давамгайлсан талдаа. Зина айлыно тго н о х ин, эгч нар нь х эдийн нө х ө р т гар ч, тө р сө н гэр ээ о р х ицго о со н байлаа. Гэр бү лийн го л х ү н ээж нь: х ү йсийн х у вьд цө ө нх бо лсно о мэдсэн аав нь байр су у р иа тэдэнд тү р гэн тавьж ө гчээ. Тэр их эвчлэн шө нө ө р ажлаасаа ир дэг у чр аас бид тү ү нтэй цө ө н таар на, х ар ин эр т гэр тээ ир сэн ү едээ тэр ээр Зинагийн ө р ө ө гө ө р заавал шагайж бидэнтэйнайр сгаар мэндэлнэ: -Залу у чу у д, сайн байцгаана у у︖ Со нин сайх ан юу тай байна даа︖ Со нин сайх ны тал дээр мэр гэжилтэн нь Искр а. Тэр ээр яр иа ө р нү ү лэх гайх амшигтай чадвар тан байлаа. -Фашист Гер маны ү л до втло х ту х ай гэр ээг та юу гэж ү зэж байна︖ Зинагийн аавд энэ талаар бо дсо н зү йл байдаггү й байлаа. Тэр ээр мө р ө ө х авчаад, гэмшингү й инээмсэглэнэ. Пашка бид х о ёр т тэр ээр х ү н тө р ө лх тө ний ү зэсгэлэнт х агасаас ү р гэлж айдаг х ү н шиг санагддаг. Хар ин, Искр а тавьсанасу у лтынх аа х ар иу лтыг ү р гэлж ө ө р ө ө мэдэж байдагсан. -Би ү ү нийг Зө влө лтийн дипло мат бо дло гын то м ялалт гэж ү зэж байна. Бид дэлх ийн х амгийн тү р эмгий гү р энтэй гарбар ьж х о лбо о то гто о ло о . -Зө в, х эмээн Зинагийн аав тү ү нийг у р амшу у лна. -Чи зө в бо до ж байна. Манайд ө нө ө дө р нэг ийм то х ио лдо л гар сан:бэлтгэлийн цех ийнх эн ө ө р мар кийн ганг ᠁ Цех ийн амьдр ал тү ү нд о йлго мжто й, о йр байлаа, тэр ээр у лс тө р ө ө с илү ү гээр энэ талаар яр их их ду р тай. Энэ ү едээгар аар аа до х иж занган ө р ө ө н до ту у р аа х о лх иж, бо со ж су у н сэтгэл нь х ө длө х ба цар айд нь ү р гэлж мишээл то до р но . Хар ин бид тү ү ний цех ийн со нин сайх ныг со нсо х ду р гү й байлаа: кино , нисэх х ү чин, спо р т бидний со нир х лыг илү үтатна. Зинагийн аав бү х насаа тө мө р тэй но цо лдо ж ө нгө р ү ү лжээ︔ гэтэл бид тү ү нийг нь залу у х ү ний х энэггү й зангаар ёсто й нэг авч х элэлцэх гү й дээ. Аав нь ү ү нийг анзаар аад дар аа нь яр ьсан зү йлээсээ ө ө р ө ө ичингү йр нэ.-Энэ мэдээж, жижиг зү йл. Илү ү ө р гө н х ү р ээнд х ар ах х эр эгтэй, би о йлго ж байна. -Миний аав ямар ч бо дло го гү й х ү н шү ү , - х эмээн Зина х алаглана. Яагаад ч тү ү нийг дах ин х ү мү ү жү ү лж чадах гү й ньзо вло н юм даа. -Тө р ө лх ийн зү йл, - х эмээн Искр а мэдэмх ийр эн дү гнэв.– Хаант засгийн аймшигт дар амтын ү ед тө р сө н х ү мү ү с у р т х у гацааны ту р шид эр х чө лө ө гү й х ү лэгдмэл байсан у чр аас энэ байдлаасаа гар ч чаддаггү й бө гө ө д ир ээдү йгээс айх айдаст автсан байдаг юм. Искр а аливаа зү йлийн тайлбар ыг о ло х до о гар амгай, х ар ин Зина тү ү нийг ү р гэлж тэвчээр тэй со нсо но . Тэр х ү н бү р ийгө ө р ө ө р ө ө р со нсо но , х ар ин дар аа нь зө вх ө н со нссо н биш, бү р ү нэр лэж, х ү р тэж, бар ьж ү зсэн мэт байдал гар гана. Тэр маш со ниу ч, дэндү ү нийтэч, тиймээс х энд бо л х энд ну у цаа дэлгэж о р х ино . Иймээс бид эмэгтэйчү ү д давамгайлсантэдний гэр т байх ду р тай байлаа. Энд нэг л то х ило г, найр саг, наму у н тайван о р чинто й. Аав ээж х о ёр нь х о о р о ндо о наму у х ан яр илцана, х ашгичаад байх зү йл ч энд алга юм даа. Энд ү р гэлж л ямар нэг юм у гаасан, ар чсан, цэвэр лэсэн,цар ду у лдсан эсвэл шар сан, чанасан ажил у ндар ч байна, амтат бялу у таср алтгү й жигнэнэ. Бялу у г х ямд ү нэтэй, х ар гу р илаар х ийдэг байв︔ би о до о х ү р тэл тэр амтыг санадаг юм, тэр х ү ү тө мстэй бялу у наас ө ө р амттанг насан ту р шдааидэж байгаагү й гэдэгтээ би ер эр гэлзэж байгаагү й. Бид х ямдх ан чих р ийн х элтэр х ийгээр амталсан цай у у ж бялу у наасаа эмтэлж идэн дэмий яр ьцгаадаг байлаа. Валька ө р ө ө н до ту у р юу г, яаж зо х ио н бү тээчих вэ, гэсэн шигх о лх ино . -Ус дамжу у лах х о о ло й р у у пр иму сын асаагу у р ыг шу р гу у лчих вал яах бо л︖ -Кер о сино о р цай чанах гээ юу︖ -Үгү й, зү гээр х алаах ын ту лд. Чү дэнз зу р ах ад л х о о ло й бү лээн бо лж, у с х ална.-Зү гээр ч юму у , - гэж тү ү нтэй Зина санаа нийлнэ. Валька х ана цо о лж, ямар нэг зү йл то р чигну у лан, х о о ло й шу р гу у лна. Гэвч бү тэлтэй зү йл гар на гэж ү гү й, х ар ин Искр а тү ү нийг ү р гэлж дэмжиж, санаа нь ө ө р ө ө чу х ал зү йл,гэж у р амшу у лна. -Эдисо нд ч гэсэн бү х зү йл нь бү тэмжтэй байгаагү й шү ү дээ.-Валькагаа чих нээс нь жаах ан татаж ө ндө р бо лго х у у︖ , - гэж Пашка санал бо лго в. Эдисо нийг нэг у даа ингэж татах ад тэр шу у д л ау гаа их зо х ио н бү тээгч бо лсо н гэсэн. Пашка бо л Валькаг чих нээс нь татаад ө ндийлгө ж ү нэх ээр чадна лдаа: тэр маш х ү чтэй. Тэр о лсо о р авир ч, гар дээр ээ зо гсо ж, савлу у р дээр бү тэн эр гэлтийн дасгал х ийж чадна. Энэ бо л маш их х ү ч шаар дсан дасгалу у д билээ, Пашка но м у нших гү й, гэх дээ бу сдын у ншсаныг со нсо х ду р тай. Хар ин ЛенаБо ко ва их у ншина, Пашка тү ү ний у ншсаныг зө вх ө н чих ээр ээ тө дийгү й нү дээр ээ со нсо но : тэр бү р тавду гаар ангиасаа Ленатай ү ер х эж эх элсэн юм, тэр ээр ө ө р ийн ду р тай эсвэл ду р гү й зү йлдээ дэндү ү ү нэнч. Искр а бас бу сдаас ду тах гү й у ншина, тэр у ншсанаа бу сдад яр их их ду р тай, гэвч бид ямар нэг со нир х о лто й зү йлсо нсо х ыг х ү свэл Ленаг илү ү д ү знэ. Бид их у ншдаг байлаа, у чир нь тэр ү ед телевиз гэж байсангү й, х амгийн х ямдх ан ө др ийн кино гэх эд бид дийлэх ээр гү й ү нэтэй. Бид х ү ү х эд наснаасаа л ө ө р сдийн амьдр алаар амьдар ч, то гло ж байлаа. Анги нийтээр ээ дү н, х у вийн тө лө ө ө р сө лдө жбайсангү й. Хар ин Папанинчу у дад зах идал бичих , “Чкало вчу у д“ гэж нэр лэгдэх ийн тө лө ө , шинэ ү йлдвэр , цех ийн нээлтэнд о р о лцо х эр х ийн тө лө ө , Испанийн х ү ү х дү ү дтэй у у лзах тө лө ө лө гчдийн бү р элдэх ү ү нд шалгар ах ын тө лө ө ө р сө лдө нө . Нэг у даа би зу у н метр ийн гү йлтэд тү р ү ү лсний тө лө ө , х ар ин Искр а о ло н нийтийн ажилд идэвх тэй о р о лцдо г,таср алтгү й о нц су р даг гэж ийм тө лө ө лө гчдийн бү р элдэх ү ү нд багтсан юм. Бид энэ у у лзалтаас фашизмыг ү зэн ядах ү злийг зү р х эндээ шингээсээр дө р вө н шир х эг жү р ж авчир сан юм. Энэ дө р вө н жү р жээ ангиар аа ёсло л тө гө лдө рх у ваан идэж билээ: х ү н бү р т жижигх эн зү сэм, жаах ан х альс о но гдсо н. Одо о х ү р тэл энэх ү ү жү р жийн ө вө р мө ц ү нэр санаанаас гар даггү й л юм. Онго ц маань мө сө н лагер ьт х ү р ч чадалгү й Яку тын о р чимд ар гагү й бу у лт х ийж Челюскинчү ү дэд ту слах ар гагү йбо лсо ндо о х ичнээн их х ар амсаж байснаа би санадаг юм. Жинх энэ бу у лт: би шү лэг цээжлээгү йгээсээ бо лж “му у “ дү н авсан юм. Дар аа нь тэр шү лгээ цээжилсэн л дээ: “Тиймээ, манай ү еийн х ү мү ү с байсан“ гээд л. Энэ о нго ц ийму чир тай байсан юм: Хү ү х эд бү р ө ө р ийн гэсэн о нго цто й. Ангийн х анан дээр ө лгө сө н асар то м гар х ийцийн газр ын зу р аг дээр нө гө ө о нго ц маань байр ладаг байлаа. “Онц“ дү н авбал 5 0 0 км у р агшилна, гэтэл би “му у “ дү н авч о нго цо о нислэгээс бу у лгасан юм. Энэ “му у “ дү н минийх у вьд бо л зө вх ө н ангийн жу р нал дээр ү лдсэн тө дий зү йл байгаагү й юм: Челюскинчү ү дэд х ү р ч чадаагү йдээ би ө ө р ө ө сэтгэл до тр о о маш х ар амсаж байж билээ. Ийм газр ын зу р аг бү тээх санааг Искр а бо до ж о лсо н юм.Есдү гээр ангид Валентина Андр о но вна “Би ийм мэр гэжилтэй бо ло х ыг х ү сдэг“ гэсэн чө лө ө т сэдвээр зо х ио н бичлэг х ийлгэж билээ. Хү ү х дү ү д бү гд л у лаан ар мийн дар га бо ло х ыг х ү ссэн байв. Во вик Хр амо в х ү р тэл танкчин бо ло х х ү сэлтэйгээ бичиж бү гдийг шу у гиу лж байлаа. Тиймээ, бидний х у вь заяа х ату ушир ү ү н байгаасай гэж бид ү нэх ээр х ү сэж байсан юм. Биднийг х эн ч шах аагү й, бид ө ө р сдө ө л ар ми, нисэх х ү чин, фло тыг со нго со н: бид ө ө р сдийгө ө эр х ү н бо лсо н гэж ү зэж байлаа, х ар ин ү ү нээс илү ү эр чү ү дийн мэр гэжил ту х айнү ед байгаагү й юм. Энэ талаар би азтай байсан. Би наймду гаар ангид байх даа у лаан ар мийн бэлтгэл дар га байсан аавыгаа биеэр гү йцэж, тү ү ний х у у чин дү р эмт х у вцас надад шилжсэн юм. Гимнастер к, галифетай ө мд, тү р ийтэйгу тал, цэр гийн р емень бү с, бу денёвк загвар ын х ар -саар ал цэмбэн шинель. Энэ сайх ан х у вцсыг ө мссө н тэр гайх амшигт ө др ө ө с х о йш би тү ү нийгээ ар ван таван жил тайлаагү й юм. Цэр гээс х алагдах х ү р тлээ. Тэр ү ед дү р эмт х у вцасны загвар ө ө р бо лсо н байсан, гэвч агу у лга нь ө ө р члө гдө ө гү й ээ: у р ьдын адил минийү еийнх ний х у вцас бо ло н ү лдсэн. Хамгийн сайх ан, х амгийн мо о дны. Надад бү х х ү ү х дү ү д атаар х аж байлаа. Искр а По ляко ва х ү р тэл.-Надад ар ай элбэгдэж байна, гэж тэр ээр миний гимнастер кийг ө мсө ж ү зээд х элсэн юм. Гэх дээ эвтэйх эн юм. Ялангу яа р емень бү сийг нь чангах ан бү сэлчих юм бо л. Энэ ү гийг би ү е ү е санадагсан, у чир нь энэ ү гнээс ту х айн цагү е мэдр эгддэг. Биднийг агшин мө ч ту тамд бү тээн байгу у лалт х ү лээж бу й мэт, бидний х эн нэгнээс энэ нийтлэг бү тээн байгу у лалт, ту лааны ялалт х амаар ч бу й мэт бид ү р гэлж бү сээ чанга бү слэх ийг эр мэлздэг байв. Бид залу убайсан, х у вийн аз жар галаар биш, х ар ин х у вийн гавъяагаар цангаж байв. Гавъяаг эх лээд су у лгаж, тар ьж у р гу у лдаг гэдгийг бид мэдэх гү й байлаа. Гавъяа аажмаар бо ло всо р ч, то гто о ж дийлшгү й их х ү чээр ир ээдү й ү еийнх нийг у дталгэр элтү ү лсээр байх у йц тийм их галтай цо гто й тэсэр дэг ажээ. Ху вьсгалын гал ду нду у р ту у лаад ир сэн эцэг, эх ийнх ээ ү зсэн зү йлсийг бид мэдэх гү й байлаа. Бидний х энийд нь ч сау н байх гү й байсан санагддаг юм. Үгү й ээ, нэг байр сау нтай байсаан, гэх дээ энэ ту х ай дар ааяр их бо лно . Бид их эвчлэн гу р ву у лаа сау нд о р до г байв: би, Валька, Пашка. Пашка ну р у у маш шир ү ү н ү р нэ, дар аа нь у саа цацаж у у р анд нь у дтал цэнгэн су у даг байв. Тэр маш их х алу у н у у р ыг х ү снэ, х ар ин Валька бид х о ёр энэ х алу у ныгнь тэсэх гү й, до о д талын вандан дээр су у даг байв. Пашка дээд талын вандан дээр ээс биднийг то х у у р х аж ү г х аяна. -Сайн байна у у , залу у чу у д. Нэг у даа мо до н то р х о о р биеэ инээд х ү р эм х алх алсан Зинагийн аав - Андр ей Ивано вичКо