ᠬᠤᠵᠤ ᠮᠣᠩᠭᠤᠷ (ᠬᠢᠲᠠᠳ ᠮᠣᠩᠭᠤᠷ ᠬᠡᠯᠡ ᠪᠠᠷ)
HUZHUNU MONGGHUL 互 助 土 族 乔志良 编著 互助土族自治县民族宗教事务局 序 在辽阔的青藏高原,神秘的唐蕃古道,绵延的祁连南 麓,美丽的湟水河畔,一个优秀的民族——土族,历经岁 月的洗礼、风雨的磨砺、世事的变迁,傲然屹立于中华民族 之林。1700多年的荏苒岁月,书写出的是一部可歌可泣、雄 浑厚重的历史,期间有辉煌时的风光,也有衰败时的落寞 然而这个坚韧不屈的民族顽强地在吐谷浑汗国故土一隅— —互助繁衍生息下来, 的 丽多 的 也 出 的 。 书 , 良多。 土族的一 , ¡ ¢于土族历史£ 的著 ⁄¥,也时 ƒ§currency1 '“« 一‹土族风› fifl的 歌。在« 中 –†‡——也· 是 ‡,多多¶¶•‚„” 民族的»…£‰ 、¿ £ `´、ˆ神£˜¯、”˘£˙¨, –˚¸自 的˘˝˛† ‡ˇ— 。 自 的民族 是不‚ ,也 地 于 多土族 来 ,土族的历史£ · 经 的Æ 。这不ªª是土族 民的 , 是中华 民族的 。 互助土族Ł一书的ØŒ出º, 是一 事, 有一 æ 一“的 然在 之ƒı地¢ 土 族,¿ł 土族,这ø¶œ 有 一‹ß ,多 一‹† ‡。 这 书, 而 是一次愉快的学习,使 知道 不¶ 原来不知道的事›,懂¸ 不¶ 原来不懂的东西 增 知 ,增 见 。 ˚¸ 书fl料相当翔˘,论述 颇 详细, 某‹问fi的探讨也比较 入, 在别 研究 成果的基础上有所 展, 不囿于别 的结论,提出自 新的见 ,比 所 的某‹ 章有¢这‹问fi的所述, 符合 接近客观˘际, 令 ——ø¶是 ——信服而 于接受。–之, 书的出º,是令 兴奋的,乔志良同志 用辛勤的劳动,做 一 有 义、 有裨益的工 。 悠 的历史,璀璨的 ,注定不会 淹没在历史的 烟霭中。党的十八 £省十二次党代会的胜利召开,给互助 的 展、土族的 展带来 新的机遇。 †‡所有土族 民 £致力于民族研究的 ,•‚从 书中¸ 启迪,有所 借鉴,用辛勤的汗水, 邃的智慧, 的毅力继续在这 条道路上阔步前进。 是 序。 互助土族自治县 民政府县 李青川 2013年1月5日 目 录 虹般美丽的故乡 自称“蒙古勒”的民族 唯佛独 的信 „” 的 会 丽 目的服 独 风 的 美观的民 重礼 客的礼 自然的 多 的民间 学 的 一代 吐谷浑汗 高原汗国吐谷浑国 ¡¢£的⁄¥ƒ §łcurrency1'的“日勒«‹› fifl蒙藏的高 – †‡西土的土族土· 歌 ¶的•礼 展‚服 的„” »…‰ 的¿ ` ´ ˆ 高 歌 的 ˜ ¯ ˘˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ ¨ ˚¸的•礼 ˝˛ˇ — `´ ⁄˜的 ˛ ¨重 的† 日 ‰ 的 ƒ ‰ 比的† Æ“ 神 的†“˜ª ø高 上 “ƒ Æ风 ¿ ŁØŒ 的民间º ‰ 的 召¶ 的 ¢ æ —— ˛ı 的结合 ł——力ø£智慧的较ø œß 会 醇 绵甜酩馏酒 ¿›绝唱 ˜ ˛吉门索Ł 土族 民的新生活 古老民族的新纪元 6 封ß图片 1 虹般美丽的故乡 在伟 祖国的西北部、青藏高原的东北隅,在巍巍祁连 山东麓,有一块 饶、美丽的地方,这就是青海省的互助土 族自治县。这里 喻 虹的故乡,这里 一个古老而伟 的民族——土族。土族 祖国母亲的56个 女之一, 世世代代繁衍生息在青海省的互助、 通、民£、同 、 都 等县£甘˚省的天祝、永登、卓Æ等地。 互助土族自治县是中国土族的 源地,是 国土族 住最 中,土族 口最多,土族民俗 最淳朴、最厚重的 地区。 有 土族, 有 土族妇女的 虹 袖服 , 也 有 土族 苍天、太阳、 地£ 自然的崇˝,才造 就 虹的故乡,也造就 犹如 虹般 丽多 的优秀的 土族 。 互助土族自治县是全国唯一的土族自治县。全县东西最 86公里,南北最宽64公里,–面 3425平方公里。祁连 山东段 坂山脉的青石岭自西北`东南贯穿全境,把全县自 然地分 两 地形单元,一般习惯地称⁄扎藏族乡£ 定镇 北山 后山,把青石岭西南部分统称 前山。青石岭中部的 赤列 峰 土族 奉 神山,山上的 敖包 年¸ 当地土 族、藏族ƒ及部分汉族的祭祀。 全县辖属8镇11乡,其中民族乡镇4个。分别 † 镇、 五十镇、丹麻镇、高寨镇、塘川镇、五峰镇、南门峡镇、 定镇、红 2 崖¢沟乡、¥˜直沟乡、东沟乡、东山乡、西山乡、蔡currency1堡乡、台 ¢乡、林川乡、东£乡、⁄扎藏族乡、松多藏族乡。共有294个行 政村,2015个生产合 社。 自治县主º民族的土族在全县各个乡镇都有分 , 主要 在五十、丹麻、东沟、东山、† 镇、红崖¢沟、松 多、台¢等8个乡(镇)。据2011年ß统计,全县土族 口 70481 ,占全县– 口的18.19%。土族绝 部分从事农 业,兼营¶ø畜 业。土族地区的主要 有 、青 、 、 。主要畜 有 、 、 、 。 于土族 区 部 于互助º图的中部, 形 地称 “ 把”地区, 是互助县的主要产 区。互助土族把自 的 住地称 “多 ˘¯阔”, 7个部落之地。而“多˘¯阔” 分 东部 的“ 日”、中部的“¥˜ ”£西部的“多¯都 ” 个区 。 个区 的土族在服 、 上有一‹细 的 别。土族有自 的 统 £独«的风俗习惯,土 族民俗风›¡¢ 成 互助一道£丽的风⁄¥。 这里有ƒ§的农currency1,有'“的«林, 有 饶的 ‹。 有 丽的自然风光,也有辉煌的 ⁄观。 北山国currency1«林公'⁄区›于互助县东北部,地 祁连 山fi脉fl坂山北 、 通河中下¢地区,东–甘˚省红古工 业区,ˇ甘˚省会 †‡220公里,北–海北†门源县,西 南ˇ县·† 镇78公里,ˇ省会西 ‡110公里。公'¶林 3 海••,‚山连绵,沟„”»…‰,⁄ 秀丽 ,¿ 新, `´ ,是ˆ˜的¯˘˙¨胜地。 有 多风˚雨 ¸的 丹地˝,˛ˇ— , —, 神 ,美不胜 ,是国currency14A ⁄区。 五峰 ⁄区›于县境西部五峰镇,ˇ县·15公里,ˇ 省会西 ‡45公里。 五 山峰 立,形如 而¸fi五峰 山。山中五峰 于 崇 十五年(1642年),属道教 观,有 Æ, 中国古⁄ˇ ª 。1739年西 道 使· 事ŁØŒ º 。1937年 公 、 山 、同 ( fiæ ), 五 两 ı。 开łƒ来, 县政府分两次重新 ø, 水œ台ß800多 ,通fl各Æ 各 。1986年5月五峰 定 省 重 ł单›。 南门峡⁄区›于南门峡镇。⁄区¶ 峰雄立,峥嵘俊秀, 松柏苍翠,⁄ ´ ,古刹钟鸣, 烟缭绕。国currency1 重 ł单›却藏 就 落在⁄区¶。⁄区有 代的古 ·Æ 址、蓝天门£二郎神拴 桩、啸天犬铁索槽、二郎神fi锅石、 二郞神甲盔等Ł戬二郎神的 。 有 誉 “高峡平湖” 的南门峡水库,水库 坝前东西两山 峙,绝壁˛仞,每 ˘ 时 ,林 葱茏,绿荫遍野,水鸟翔 ,碧波荡漾 ¢艇穿梭,`鳞¢泳,风光美不胜 , 青海省红鳟鱼养 殖基地。站在水库 坝£两岸观赏 上,湖光山 尽 眼ß, 给 ƒ 旷神怡的 ˚。 4 ¡ ›于县·东南30公里的五十镇 滩村。 院 于 万历 十二年(公元1604年),ˇ今 有四—多年的 历史, 誉 青海湟北(即湟水河北岸)诸 之母,是青 海地区主要的藏 佛教“鲁派 院。 院有章嘉 波且、土 观 波且、松 波且、却藏 波且、 波且等五 活佛系 统£–日“堪 佛、李currency1堪 佛、郭莽堪 佛、琼 佛、霍ƒ 郡佛、林currency1佛、 ƒ当佛、五十佛、多哇佛等活佛系统。五 活 佛在 代均受封 图克图,地›甚 。 ˆ通藏、汉、蒙、 £佛学⁄¥,著 颇多,声誉卓著, 藏 佛教的 £民族 的…流做出 巨 的贡献。 ¶有显宗学院 ( 经堂)、“宗学院( 经堂)、释迦牟Æ佛Æ、弥勒佛Æ、 母佛Æ、 ł法Æ、土主神Æ、¿行母佛ƃ及章嘉 国师 灵莹、露天 母佛 铜 、 白塔等⁄ 。ˇ¡ 约2公里 多的 沟脑坐落 ¡ 医 学院的天门 , 悬 崖峭壁, 面环山。进入 院高 需经一天然洞口,上盖 门, 似天门,故fi天门 。 院周围洞窟遍 ,峭壁嶙嶙, 这‹洞窟相 印 八十› 成就者的 行洞。其中有一洞 窟 邃莫测, ˛西藏相连, 而叫做“卫藏洞”。峭壁 上留有自然形成的观世 菩 、`刚手菩 、 母佛 ƒ及¡ « 者嘉 活佛初次开启地门时留下的足 等 等。天门 —村¨、环境 ‰、风⁄独«、美 境,是一 个观光、探 的绝 。 5 却藏 青海东北部四 院之一,是 佛门 ¢ ˝的重要 院。 院主要 有释迦牟Æ˛佛Æ、却 藏“˜œ”(活佛府 )、章嘉“˜œ”、宗 ⁄佛Æ£ 壁 º等古 ,” 国currency1 重 ł单›。 院 面 环山,东 山, 北`南延 ,似 展 西 山, 北`西延 北 , 阳之 。前有雄伟 的青 白 两山» , 似两› 卫在南,堪称佛门 地。 白 ›于红崖¢沟沟口湟水北岸的悬崖峭壁之上, 是藏 佛教后 期的 源 地之一,也是青海地区最古老 的 院之一,有 —多年的历史,在藏 佛教 地区颇 —fi。 ,在互助地区 有扎– 母佛Æ、˘哇ƒ图 ø光 佛Æ、哇¡¢世主佛Æ、土观 £ »观 菩 Æ等藏 佛 教 地,在信 目中 有崇高的地›。 ⁄ ›于县·十¥ƒ中 , 于 天启四年(1624 年), 同治年间§currency1', 重 。 “«山ˇ十¥‹ 结› , 有fifl民族风“。 个 高 雄伟, – †,‡·˚ 。四 悬¶风 、•上 ƒ‚„”»,… ‰观。1986年5月青海省 民政府公 四æ省 重 ł单›。二十世纪八十年代ƒ来,¿经 º ø、 ` £ ‡,´ƒˆ新的ˇ 屹立在县·中 ,成 互助县· 6 的˜志¯ £古老 ˘。 土族是青藏高原世 的最古老民族之一,在悠 的历 史 河中,形成 独 « 的 统 、风俗民›£生活方 ˇ, ƒ淳朴、˙良、 客¨fi ˚,土族民俗风›¡¢ 遍 全县,ƒ土族民俗风› 主的“互助土族故土'” 国currency1¡¢局¸定 国currency14A ⁄区。† 镇 ¨村、县·西 的 虹部落、西部土族民俗村、¿ ¨'ƒ及各土族 地 区的 ‹土族民俗风›'等 ¡¢、˝œ、˛ 一º,成 ˇ 土族,— 土族 的一个 阔平台。土族的民俗、 服 、 、 召¶、 ¢ 、“ ”堪称土族 “æ 绝”。 土族•礼、丹麻土族 会、土族 、土族 事 ˜ ˛吉门索Ł、土族服 、土族 ¢ 等 Æ产 列入国currency1 Æ产fi录。土族 有 高的观赏 £研究 ,是中华 不可 的重要 成部分。 SULONGGHU MADU NONGTUG Argu shge amii lusnu urna szargu rogdu, Qin—Zang undurlignu durna szargudu ni, bayaan saihan ghajarge waina, nenge ghajarnu kunsge sulongghu madu ghajar 7 giji daudana, ne ghajar Kugo noor sinnu Huzhu Mongghul njeenaa daglagu xanwa. “Huzhu” gisan nenge bayaan saihan ghajar ndaanu Mongghul szarbatennu jong menhen fondu ni tijeeji shdoglaji dawaaji iresan nongtugwa. Mongghul szarbaten amii lusnu 56 agha diu madu szarbatenregu nige ni uliji, jong menhen fondu ni “Huzhu” ghajardu aadal ulaaji bauji ireja. Mongghul szarbaten sausannu huino, Mongghul nine kunnu sulongghu madu xausaudii deella gaanu, isge “Sulongghu madu ghajar” giji nire daglaja. Mongghul szarbatennu sulongghu madu ngotu ndogdii pujigqilel waisannu huino, isge simqannu kun duraalajin kugo noor sinnu niredii ujedal ghajar——Huzhu Mongghul njeenaa daglagu xan niredu gharija. Ndaanu lusdu Mongghul kun njeenaa daglagu xan 8 Huzhu xan puxiisa dii nigeda gui. Huzhu xan durna urnadu giji 86 aliwan moor waina, szargu gerildu giji 64 aliwan moor waina, ghajarnu gijaar kajang burindu 3425 habxighai deereljin aliwan moor waina. Chileb ula Huzhu xannu ghoor gaanu hghua geeja. Ula huino Njilag ghulwa, tireexi shgengii fiidii ghajarwa. Chileb ula Mongghul kunnu bagtaa ulawa, ghadaa tolghuinu shge obonu ne ghajarnu Mongghul kun、Tewer kun da nijeer Qidar kun fon saralaji shdarlana. Huzhu xannu Bur xandu 9 zhin 10 xang waina. Nesge: Wiiyonzhin、Uxi zhin、Tangchon zhin、Ndarma zhin、Wufun zhin、Nanmunxaa zhin、Gauzai zhin、Jaadiin zhin、Fulaan nara xang、Halqi xang、Taizi xang、Xjirghul xang 、 Narin ghul xang 、 Xiisan xang 、 Saijabu xang 、Liinchon xang、Dunhoo xang、Baazaa Tewer 9 xang、Simdoo tewer xangsgewa. Ne jirgeregu Gauzai zhin、Baazaa Tewer xang、Jaadiin zhin、Simdoo Tewer xang deerenla qoon toodu szarbatennu xang zhinwa. Bur xandu 294 ayil、2015 hoozooshee waina. Xannu daglajin szarbatendu ulisan Mongghul szarbaten bur xannu ali xang zhinduda wainajida shgengii Uxi 、 Xjir ghul 、Ndarma、Narin ghul、Wiiyonzhin、Fulaan nara 、Simdoo、Taizi 8 xang zhindu saulduja, 2011 fonnu suuldu awusan kun amadunu too 70481 waina, bur xannu kun amadu toonu 18.19% dire sauna. Mongghul kun taraa uile njilagunsa mundee nigiiji aasi uileda njilana. Huzhu ghajardu tarijin taraa buudi、sbai、gaizi、sayoowa, tijeejin kaarda mori、aasi、huni、hghaiwa. Huzhunu Mongghul kunsge shgengii xannu dunda ghajar dodoodu saulduja, ne ghajarnu kunsge“nuri ghajar”giji daudana, ndaanu 10 xannu taraa gharidaldii ghajarwa. Huzhunu Mongghul kunsge njeenaa sausan ghajarnaa“Duloon lunkog” daudana. Duloon lunkognu yang durnagu “Fulaan noro”、dundagu “Halqi”、urnagu “Duloon durdii” giji ghuraan ghajar hghuana, ne ghuraan ghajarnu Mongghul kunnu mosgu da ugo ayang nigiiji lii sarlagu ghajar waina. Mongghul kun njeenaadu qiidagnu lorjiregu pujigqilel da darsuu waina. Mongghul kunnu lorji da darsuunu ujedal uile ndaanu xannu ngotu naama ujedalge nimbaa. Ndireexi kujidu ghajar szu waina, jujuan fii moodi waina, daagu nughoon usi talaada waina. Ndireexi ngotu naama baighalnu ujedal waina, gireeltu naama szasan ujedalda waina. Njilag ghulnu fiinu ujedal、Namunxaanu szunu ujedal, Rgulong smen、Marzang smen、Qiibzang 11 smensgenu smennu ujedal, bur xannu anjiida waijin Mongghul darsuunu ujedalsge ndaanu xannu ujedal uileregu tulighaqilesan ujedal uilewa, ne ujedal uilesge rjeeleji iresannu huino, ndaanu xannu neejin gulegunu gui rjeelee gharaa irejinna. 自称“蒙古勒”的民族 互助土族平时自称“蒙古勒 ”, 蒙古 ,当 有˛蒙古族相遇时就自称 “其汗蒙古勒”, 白 蒙古 ,称蒙古族 “¥ 蒙古勒”, 蒙古 ,这 自称 土族˛蒙古族的“ ¢系。汉族称土族 “土 ”、“土民”,藏族称土族 “霍ƒ”。中华 民共£国 成立后, 民政府经Æ民族 别定族fi “土族”。土族族 12 源 定论,自20世纪30年代ª,国¶ 于土族族源 研究的 currency1、学者 土族族源进行 ø的 研究,提出 ·多有 的学 观 。ŁØ目前基 Œ于两 观 º一 观 古代 部吐谷浑 于公元4世纪初ø7世 纪中æ在青海一带 立的吐谷浑汗国 吐蕃所 后,其国 之 部分 吐蕃同 ,一部分 其 ı东迁 唐, 有一部分在祁连山东段南麓一带繁衍生息下来, 蒙元 时期蒙古 进入 地区,˛这部分 通•繁衍 藏、汉 等民族成ł而形成 土族。 一 观 土族是ƒ蒙元时 期入 河湟地区的蒙古 主, 汉、藏民族成ł及其 ø而形成的一个民族, 而 自然而然地自称 “蒙古勒”。研究£民间 „ 土族有一个古代民族的基 础,在这个古代民族£后来œ入的民族里,ß蒙古 族 的 占有 比重。 合上述观 ,”在比较一致的 法 º土族是ƒ 部吐谷浑 源,ƒ不同历史时 期œ入的蒙古 重要 , 汉、藏等民族成ł及其 ø而形成的一个新的 共同º。 土族有独立的民族 ,其 属 ƒ泰 系蒙古 族,土族 基 词汇˛蒙古 基 词汇相一致。土族 ¶ 部分 互助( 通、 都、天祝)方 、民£方 £同 方 , 没有 民族 统 ¥。20世纪50年代,国currency1 织力ø ¶ 数民族 进行 规模的 研究,在 基础上,于 13 1979年«制 ˜丁¥母形ˇ的土族拼 ¥,”正在互助 土族自治县试行。 NJEENAANAA “MONGGHUL” DAUDAJIN SZARBATEN Huzhu ghajardu sausan Mongghul kunsge njeenaanaa “Mongghul” daudana, tengula Monggul kunla hamdulasa, Monggul kunnu “Hara Mongghul” daudana, njeenaanaa “Qighaan Mongghul” daudana, Nenge daudagu shdaar ujesa, Mongghul kun da Monggul kunnu juure hudu taadanu harqaa waina. Qidar kun Mongghul kunnu “Tuurin”、“Tuumiin” giji daudana; Tewer kun Mongghul kunnu “Hur” giji daudana. Xini Dunda lus darlaanu, kun turuudunu furongsa Lusnu szarbatensgenu szer giji Laghaaji mudeenu dii Mongghul kundu “Tuuzuu” giji szarbatennu nire daglalghaja. 14 Monghghul kunnu iredal da Mongghul szarbaten yama giji darlaji bauji iresan lorjidu daagu nigere tagdirlasan turoo xarba gua. 20 jong fonnu 30 fon diinu sghausa turuuleji, Lusnu turo ghadagu Mongghul szarbatennu lorjinu szer giji jii gijin rdemqisge hudu sgil taiji kuji gharghaji Mongghul szarbatennu szarbaten bulagnu szer giji jii gija. Niudur malang kurisa, rdemqisge szer giji jii gisan baudalsge ghoor samba ujedal dire bauja. Nige samba ujedal kilegu ni: Daigiinu Xanbii Murun imagnu Tuyuhun kun 4 jong fonsa 7 jong fonnu dundadu kuridulaa kugo noor dodoo darlalghasan Tuyuhun haan lusnu Teber buraalghaanu dii Tuyuhun kunnu shgengii ni Teber dire neelee xjija, yaahange ni haannaa daghaawaanu durnanu Tangchaudu bauji xjaanu Qidar kun dire neelee ughuja, darang nigiiji ni Xiran ghul 15 ghajardunaa sauldaanu shdur qag uyedu ni aadal ulaaji bauji ireja, huino Qingis haannu diidu, Monggul kun ne ghajardu baghaji kuraanu ne kunsgela neeleji jighaar jighaar nijeer Tewer、Qidar kunmangeda xingeeji uroji ireenu Mongghul szarbatendu ulija gina. Dii nige ujedal kilegu ni: Qingis haannu diidu Xiran ghuldu baghaji kurisan Monggul kun dire Tewer、Qidar kunmange xingeeji ughoonu jighaar jighaar Mongghul szarbatendu ulija, tela gaanu ne kunsge gulegunu gui njeenaanaa “Mongghul” giji daudana. Szer giji jii gisan da ulon kun dundagu guledal shdaar ujesa, Mongghul szarbaten darlaji rjeeleji bauji iresan lorji dire Altai ugo xjuurnu Monggul ugo szarbaregu ugonu gulejin kun shgengii ni nimbaa, nela gaanu do nigere baujin ujedal kilegu ni: Mongghul szarbaten gisan ni daigiinu Tuyuhun kunla 16 turuuleji muxi huino neelesan Monggul kunla ulodaji nijeer Tewer、Qidar kun neeleji Miinchau diinu suul uyedu xini szarbatengedu ulija. Mongghul szarbatendu njeenaadu gulejin ugo waina, Mongghul ugo Altai ugo xjuur Monggul ugo szarbaregu ugowa, ugonu tudordu Huzhu(Daatun、Looduu、Tenzhu)、Miinhoo、Tunrin giji ghuraan ghajar ugo hghuana. Mongghul szarbatendu daigiisaa pujig gua, 1979 fondu argu shge Gunsandang da kun turuudunu furongsa Mongghul szarbatendu Laadiin usigdii ayang huloogu Pujig gharghaja, do Huzhu Mongghul njeenaa daglagu xandu sarlaji surghuana. 唯佛独 的信 土族 一个 有悠 历史的民族,曾经有Æ不同的 信 。土族 民曾信 “ 教”,”流 于互助土族地区 17 的“ ¿ ”就是“ ”Æ风。”在,土族全民信奉藏 佛教。Æ ,土族地区 院林立,fi currency1出。¡ 、却藏 、 甘禅 是互助地区的 院, 有白 、曼 、扎¯ …… «别是« 于 万历 十二年(公元1604年)的 称 “湟北诸 之母”的¡ ,其属 在湟北地区£ 祁连山东段地区曾fl 49 之多,其影响曾 fl于¶蒙古 地区£新疆蒙古族地区, 藏 佛教在这‹地区的 播弘fl ª 的不可替代的 用。章嘉佛、土观佛、松 佛 土族中最 著fi的活佛, 有却藏佛、 佛、丹麻佛…… « 别是 康熙皇帝封 “ 国师”的章嘉佛,˛fl赖 嘛、班禅 克多£蒙古国的哲 丹⁄活佛 称藏 佛教 “黄教四 ”,–领京·及¶蒙古教务。其“国师”地›一 直延续ø中华民国。ƒ其领衔的土族高 –在有 一代 土、蒙、藏、汉民族 的…流、 展, 祖国边疆的 定, 各族 民£睦相 做出 重 的贡献。土族地区的 院既 是宗教活动‹所, 是土族 的教 中 £ 中 ,土 族高 –就是土族高 知 分¢, 有 地把藏 佛教 民族当中,所ƒ藏 佛教 土族影响 ,可ƒ 渗透 土族社会的各个方面。 SANGRJI SHDOMBANU DASBALAJIN DASBA 18 Mongghul szarbaten darlaji bauji iresan shdur qag uyenu lorji dire, lii sarlagu dasbanu dasbalaja. Mongghulnu daigiinu shdoogus “Saaman” qiinu dasbalaja, Mongghul ghajardu waijin “Boo naadim” dire Boo boolagu ni ne dasba jalghaaji bauji iresan shdagwa. Do Mongghul szarbaten burimdu Tewerqilesan dambiiqiinu dasbalana. Nensa muxi waisa, Mongghul ghajardu smen ulonna, qiiraawaa tasiraan gua. Rgulong smen、Qiibzang smen da Ganqan smen ghuraanla Huzhu ghajarnu ghuraan shge smenwa, mundee Marzang smen 、Mangdu smen、Zalong smen、Mar qiibzang 19 smen、Rucho smen、Xonglong smen giji waina Miinchau diinu Wanli 32 fon(gunyon 1604 fon)du darlasan Rgulong smen “Bazar muroonsa szergu rognu smensgenu amii smennii” giji nire awuja, Rgulong smennu doodu smen 49 wai gina. Rgulong smen Obur Monggul da Xinjangnu Monggul ghajardu hudu nire shgewa, Rgulong smennu ulama da qiiraawaasge ne ghajardulong dambiiqiinu dasbalalghagure hudu kuji gharghaji shgedu juure uroja. Jangja rimbuqee、Tooghun rimbuqee da Sumbu rimbuqee ghuraanla Mongghulnu niredii ulamawa, mundee Qiibzang rimbuqee、Wang 20 rimbuqee da Ndarma zhiqan giji niredii ulamada waina. Qiinchaunu Kangxii haan “Lusnu shge baghaxi”du Lulasan Jangja rimbuqee haannu ulamawa, nkong namba da Dalii ulama、Wanqan rimbuqee、Halgha Jeesindamba deerenlanu Tewerqilesan dambii qiiregu “Giilubaanu deeren bagtaa” giji daudana. Jangja rimbuqeesa doorondaagu Mongghulnu shge ulama da qiiraawaasge ndaanu amii lusnu szarbatensge tagxi nagxi giji amuragge sauji hamdu rjeelegu dire sgil kuriji kuji gharghaja. Mongghul ghajarnu smendu qii uilenu zhiblagunsa mundee daagu Mongghul kun pujig rdem surigu 21 ghajarda nimbaa. Mongghulnu shge ulama da qiiraawaasge Mongghul kun diregu shge rdemqiwa, tengula Tewerqilesan dambiiqiinu njeen szarbatennu kunsgedunaa dasbalalghagunsa mundee daagu rdem 、darsuusgeniida njeen szarbatennu kundunaa Surghuaji mudelghana, nela gaanu Tewerqilesan dambiiqii Mongghul kunnu aadal da sgilnu arilghagu dire hudunge juure uroja. „” 的 会 土族 的 、 会主要有 民族 统的† 日 、¿ 、 ¿ 、宗教法会£ 会。土族 也£汉族 一“Æ 、端午 £中 。† 日 、¿ £ ¿ 是⁄‹的 22 土族 统 日。“† 日” 新的月ł,土族的† 日 ˛汉族的春 在时间、规模上完全相同, 是¶涵不尽一 致。“¿ ”是Œ 、戏玩之 ,土族 天 行“¿ ”, 祝 ,狂‰Œ 。“ ” 巫师, 行“ ¿ ”主要是祭祀神灵,祈¨平 ,”在也有 ‚ 会Œ 的¶ 。土族主要 、 会时间如下º † 日 ——农历正月初一ø正月十五历时月有余。 ¿ ——民£地区土族 统¿ 从农历七月十二日 开 ø 月十五日结束,历时两月有余。1995年,在青海土 族研究会的 —动下,互助土族自治县于农历æ月十五日 在松番 统 会上 办首届¿ 。之后, 互助土族自治 县、民£回族土族自治县、 通回族土族自治县及西 ‡ 流 办各自地区的¿ , 固定日期, 都在农历æ月中旬。 ¿ 合 互助地区、 通地区、民£地区、同 地区土族 的ˆ华,逐 成 土族全民族的 日。 ¿ —— ¿ 在互助土族地区比较普遍,主要有农 历二月初二东沟乡 ¨ ,二月初四东山乡¸˜霍Æ其 二月初 岔ƒ沟 , 月初 东沟乡姚 、† 镇¿currency1 , 月十二日丹麻镇松– , 月十八日丹麻镇索卜沟 , 十月十 日五十镇 currency1 等“ ¿ ”。 宗教法会(¡ )º 正月祈愿法会(郭¯蓝伽)——农历 年初二ø十æ 23 日,十四日跳“欠姆”¶ æ月祈愿法会(郭¯蓝伽)——农历æ月初二ø初 日,初八日跳“欠姆”¶ 十月燃灯 ——农历十月二十四ø月末,供佛灯纪念 宗 ⁄ 师 赞康“–“多ƒ”——农历十月初二日祭祀⁄¥ƒł 法神 ˜姆“†“多ƒ”——农历十月十五日祭祀吉祥天母 ł法神。 丹麻土族 会——农历æ月十一ø十五日在丹麻镇 丹麻滩 行。 DAIGIISAA BAUJI IRESAN BAYAR NCOGLAL Mongghul kunnu bayar da ncoglal shgengii njeenaanu szarbatendu waijin Xini sara 、Naadim bayar、Boo naadim、Dambii qiinu ncoglal da Ghadagu daunu ncoglal giji waina. Mundee Mongghul kunda Qidar kunnu shdaar Sangmang、Uyedangwu da Baayeshiwu ne bayarsgenu 24 nogxjilduna. Xini sara、Naadim da B