ᠫᠦᠷᠫᠦᠳᠣᠷᠵᠢ - ᠭᠠᠯ ᠵᠢᠷᠦᠬᠡ ᠬᠤᠶᠠᠷ （ᠺᠢᠷᠢᠯ）

Гал зү р х х о ёр VI бо тьЗо х ио лч: Д.Пү р эвдо р ж © Энэх ү ү бү тээлийн эр х нь Мо нго л Улсын Зо х ио гчийн Эр х ийн ту х ай х у у лиар х амгаалагдсанбо лно . Бү тээлийг цах им х элбэр ээр тү гээх эр х ийг b o o k sto re.mn цах им х у у дас эзэмших бө гө ө д зө вшө ө р ө лгү йгээр бү тнээр нь бу юу х эсэгчлэн х у вилах бо ло н бу сад ямар нэгэн х элбэр ээро лшр у у лах , ашиглах ыг х о р игло но . www.b o o k sto re.mn Ха врын ду у Мө нгө н ду у лгаа о р гил тайлж Мө р ний нө мр ө г нар анд х айлж Зү ү сэн зү ү лтээ о й но го о р у у лж Нү ү сэн шу ву у д зо чло н ир эх эд Хамаг бү х ний баясгалан Хавр ын ду у н эх элдэг Алтан гу р галдайн го ёх о н ду у Аянчин шу ву у дын у ях ан ду у Бү тээлч х ү мү ү сийн х ү чит ду у Бү гд нийлээд х авр ын ду у Цалгих ну у р ын эр гээр ч Цайр ах алсын дээгү ү р ч Хө г аяа нийлү ү лж байгаад Тү г тү мээр ээ х ангинасан Хавр ын энэ сайх ан ду у наас Хамгийн сайх ан нэг ду у бий. Алтан гу р галдайн го ёх о н ду у Аянчин шу ву у дын у ях ан ду у Бү гд цө мө ө р ө ө сайх ан ду у Бү х нээс сайх ан нь х ү ний ду у . 1 9 5 5 о н Октяб рийн ту г /Ду у / Нийлж бо ссо н о лны Дийлж ялсан гар т Намын бар иу лсан у лаан ту г Замын зө вийг зааснаар Тэв бү х ний ар дын Сэтгэл зү р х энд шингэж Тү г тү мэн х ү ний Итгэл бо ло н мандсан Ор о с х ү ний тэмцлээс Тө р ж гар сан энэ ту г Ор чло н дах ины ар дын Тө ө р ч явсныг авар снаар Тэв бү х ний ар дын Сэтгэл зү р х энд шингэж Тү г тү мэн х ү ний Итгэл бо ло н мандсан Үдшийн бү р энх ийг х ө ө ж Үү р ийн гэгээг авчир сан Үеийн ү ед мө нх ийн энэ ту г Үр ийг ү р ийг гийгү ү лснээр Тэв бү х ний ар дын Сэтгэл зү р х энд шингэж Тү г тү мэн х ү ний Итгэл бо ло н мандсан 1 9 5 6 о н На йра мдлын за м /Ду у / Жин х алу у н тө ө нө ж байдаг го вио р Жингийн зам х ө вө р ч байсан ну тгаар Бээжин х о тыг чиглэн зо р ьсо н Бо лд шу гам х о сло н зу р айсан Дах илт:Энэ зам найр амдлын зам Энх тайван, нө х ө р лө лийн зам Мо сква-Улаанбаатар -Бээжинг Мө нх ө д х о лбо со н ган шу гам Өндө р у у лыг ө р ө мдө ж гар аад Өр гө н талыг зү сч ту у лаад Хань нө х дийн гар аар тавигдаж Халу у н, ү нэн сэтгэлээр гагнагдсан Дах илт Эвлэж нийлсэн нэгдэл маань Эвдэр ч салшгү й бат юм. Элбэж бү тээсэн зам маань Элэгдэж бо лшгү й лу т юм Дах илт 1 9 5 5 о н Ура гша а Амьдр алын сайх ан Энэ насанд Байдаггү й юм гэж Аль сайх ныг Эцэс х о йтдо о Эдлэдэг юм гэж Гэр элтэй замы минь Гэгээтэй ө др ий минь Нинжгү й фео далу у д Шинжгү й дээр эмчид Хаах гэж, зо гсо о х гэж Хамаг чадлаар аа о р о лдсо н. Бу р х дад дээдсэд Өр гө , мө р гө Бу р у у нү глээ Наманчил, залбир Хаадад, но ёдо д тэр сэлбэл Хачиг шалз бо лдо г юм Шажинд, сах иу санд х алдвал Шавж х о р х о й бо лдо г юм гээд Оч шиг у лалзсан Тэмцлий маань Унтр аах ч гэж х ичээсэн Од шиг гэр элтсэн Хү слий маань Унагаах ч гэж мэр ийсэн Зальтай мэх тэйгээ Зальх ай шу нах айгаа Өр гө сө ө тагласан Өнгө ө р ө ө х алх алж Унах х ар там р у у Угзар ч байх даа Тө ө р ө х х ар зам р у у Тү лх эж байх даа Хар нь ч гэсэн Шар нь ч гэсэн Фео далу у д цө мө ө р ө ө Хар ийн ч гэсэн До то о дын ч гэсэн Дайсну у д бү гдээр ээ Хо йшо о ! гэдэр гээ! гээд Хо о ло й нийлү ү лээд Хашгир ч байсан юм Яг до р о о зо гс! гээд Яр зайгаад, ар зайгаад Ар х ир ч байсан юм Хаад но ёдыг Ингэж сандар ч байх ад Хар санаатныг Тэгж чичир ч байх ад Нягтр ан нийлсэн о лны Су у тай тэмцлийн ду ндаас Нижигнэн галласан бу у ны Ду у тай яг х амт Ур агшаа! гээд о лно о Нам у р иалсан юм Ур а! гээд намаа Ар д тү мэн х ү р ээлсэн юм. Хү ний жар галыг гийгү ү лэх дээ Нар наас илү ү гэр элтэй Хү р эх ир ээдү йг х ар ах даа Юу наас ч х у р ц х ар аатай Энэр эл х айр х о ёр нь Эх ийн адил ачтай Элбэр эл тү шиг х о ёр нь Эцгийн адил аср алтай Хайр бү х ний манлай бо лсо н Намынх аа у р ианы ачаар Хань бү х ний дээд бо лсо н Зө влө лт у лсын ту саар Хаашаа явах замаа Ар д тү мэн о лсо н. Улаан ту г Ар иу н х эр эгтэй Хамт байдаг Энэ ү г Ух аан сар у у лт Ар д тү мэнтэй Нягт байдаг Энэ ү г Алтай х ангайн дээгү ү р Оч бо ло н ү ср ээд Амьдр ал ялалт х о ёр о о р Жигү ү р х ийн нисээд Хү н бү х ний зү р х энд Хү ч бо ло н шингээд Хү р эх сайх ан ир ээдү йн Эр ч бо ло н гэр элтсэн. Тү ших х аниа Өших дайснаа Хү р эх о р гило о Хү сэх сайх наа Ар д тү мэн ө ө р сдө ө Андалгү й мэддэг бо ло х о о р Замаа заалгасан намтай Заяагаа х о лбо со н нө х ө дтэй Тү р ү ү ндээ явах ажилчинтай Тү ү х ийг бү тээх чадалтай бо ло х о о р Ялах даа сагсу у р даггү й Ядр ах даа гу тдаггү й Хэцү ү г давж чаддаг Хэтийг х ар ж чаддаг Чигэлсэндээ зо р ьж х ү р дэг Чу х ам тийм х ү чтэй бо ло х о о р Эгнэгт бид Ух р алтгү й давшиж Эгцх эн у р агшаа Хар саар явна. Халу у н нэгдлээр ээ Хатан зо р иго о р о о Цо гцо лсо н бү тээлээр ээ Онцо лсо н х ү слээр ээ Олу у лаа цө мө ө р ө ө Алх алсан бидний Замнасан сар у у л зам Со циализм нэр тэй Заавал х ү р эх ир ээдү й Ко мму низм о р гилто й Амьдр алын сайх ан Энэ насанд Байдаг бо ло х о о р Аль сайх ан бү х нийг Ар д тү мэн ө ө р сдө ө Бү тээдэг бо ло х о о р Чин зү р х эндээ о р гилсо н Шинийн галаар Чийр эг бу лчиндаа зангир сан Идр ийн х ү чээр Гу ндах ыг мэдэх гү й чадлаар аа Гу йвах ыг ү зэх гү й х ү чээр ээ Хө дө лмө р ийн дө лө н ду ндаас Хө гжлийн цэцгийг у р гу у лж Дандаа бид Ур агшаа давшина! Дандаа у р агшаа! 1 9 5 5 о н Ленин б идэнтэй х а мт Амр ы нь эр ээд би гар ы нь ар иагү й ч гэсэн Ар иу н биетэй нь бид у чр аад у у лзаагү й ч гэсэн Баатар Сү х минь тү мнээ тө лө ө лө н о чо о д Багш Ленинтэй у у лзсан юм бо ло х о о р Их Ленинтэй бид у у лзсан юм гэж Итгэлтэй х элдэг юм мо нго л х ү н бү х эн Су у т их х ү н гэж Ильч Ленинийг Су р гаар нь х айр ладаггү й юм мо нго лчу у д Су нгасан гар нь ө мө г тү шиг бо лж Су р гаал х айр нь нар шиг гийгү ү лсэнд нь х айр ладаг юм Алан талагчид го ло мты минь баллах гэж Аюу л зо вло нд о р о н минь у чр аад байх ад Талын малчин мо нго лчу у дад х андаж байгаад Таны ар д тү мний зам энэ гэж зааж ө гсө нд нь Ор о сын баатар лаг тү мэнтэй биднийг мө нх нө х ө р лү ү лж Одо о гийн минь жар галыг бо сго лцо ж ө гсө н бо ло х о о р Их Ленинийг багшаа гэж бид х айр ладаг юм Итгэлт сайн нө х р ө ө гэж ду р сдаг юм Эх ээсээ тө р ө ө д балчир ү р сү ү д минь Ээжээ! Ааваа! гээд х эл о р о х то йго о зэр эг Элбэр элт сайн х ү н гэж байгаа бо ло лто й Энэ Ленин! гээд зу р гий нь заадаг юм Азай бу у р ал ө вгө д настну у д минь Ау гаа Ленинийгээ ду р сан яр их даа Бу р х ан минь ө р шө ө ! гэж ду х аа цо о р то л мө р гө ө д Бу ян бо лж жар гал эдлээгү й юм. Хар ин Ленин л биднийг авар сан юм! гээд Халу у н ү нэнээсээ х элж байдаг юм Мо нго л х ү н бү х ний ар иу н сэтгэлд Ленин ингэж ү ү р д х айр лагддаг юм Мо х о шгү й тэмцэгч цо гто й зү р х энд нь Ленин ингэж мө нх ду р сагддаг юм. Хө лө ө нийлү ү лээд алх аж байгаа бидний Хө лий нь о лу у лах гээд Ленин х амт явж байдаг юм Хө ө р х ө н бу лбар ай багачу у д х ү ү х дий минь Хө гжү ү н ир ээдү йд Ленин ду у даж байдаг юм Авар га стано кийн дэр гэд Ленин багш зо гсчих о о д Ажилчин х ү мү ү стэй х амт л байж байдаг юм. Ар вин талдаа малаа ө сгө ж байгаа Атар талын малчидтай ч Ленин яр илцаж байдаг юм Ийм бо ло х о о р мо нго лчу у д цө мө ө р ө ө Их Ленинтэй мө нх ө д цу г байдаг юм. Үү р д Ленин бидэнтэй х амт гэдгийн Үнэн у чир нь ү ү ндээ байдаг юм. Шу у рга Жиндү ү х айр у у ө влийн тасгим жавар т гу яду у лаад Жингэнэн исгэр эх салх инд налмайж нэвсийтлээ ту у гдаад Цасан навчсын то о то мшгү й шир х гийг гялтгану у лж Цагаан манан бо сго со н шу у р гын яггү йг бид мэднэ Далайн у с цагаан х ө ө сө ө цах р у у лаад Давалгаан ду нд ч у сан шу у р га бо лж л байдаг Улаан шар гал элсэн цө л го вьд ч Угалзын шу у р га х эд х о но го о р ү р гэлжилж л байдаг Байгалийн энэ шу у р гыг алиныг нь ч гэсэн бид нар Бяр чадлаар аа дажгү й ялаад гар даг юм Балагт х ар нэг л шу у р гыг дэгдээх гү йн тө лө ө Байдаг чадлаар аа бид бү х эн тэмцдэг юм Энэ балагт шу у р га нь аюу лт х ар дайн юм Энэ ер тө нц дээр дэгдээж бо лшгү й шу у р га юм. Зү г бү р ийн сайх ан санаат жир ийн х ү мү ү с Зү с цар ай ялгалгү й зү р х сэтгэлээр ээ нэгдэж нягтр аад Аюу лт дайны шу у р гаар ар вин ер тө нцийг бү р х ү ү лэх гү йн тө лө ө Аялах ду у алх ах х ө лө ө нийлү ү лцгээж байна. Ган бо лдыг ч у с шиг у р сгах чадалтай Гал тү ймр ийг ч у нтр ааж зо гсо о х тийм х ү чтэй Ганцх ан ү нэний тө лө ө нягтар сан энх тайвны талынх наас Гайх аш нь тасар сан дайсну у д ү х тэлээ айж дагжталаа чичир ч байна Дайн дажингү й энх тайван байх ын тө лө ө Даяар о ло н эвлэж нийлээд тэмцэж байх ад Шу дар га х ү мү ү сийн эвдр эшгү й нягтр алын ө ө дө ө с Шу у р гыг дэгдээх тийм чадал дайны эздэд байх гү й. 1 9 5 5 о н ЛОНДОНЫ ГУДАМЖИНД Ту нар сан манан Ло ндо н дээгү ү р су у наглаад Темза мө р ө н тайван бу с ү елзэж байлаа. Хү йтэн х ар цтай шиншиж гү йсэн цагдаа нар Хү н бү х нийг сэр дэн ажиглаад сү лжиж байлаа. Хэдэн х ү ү х эд сү ү дэр даган гү йсээр Хэр мийн ёр о о лд х ү р ч ир ээд зо гсо цго о ло о . Хар иу гү й дэр гэд нь цагдаагийн шү гэл эсгэр ээд Хашгир ах ёо йло х чимээ энд тэндгү й ду у лдаж байлаа. Өлбө лзө ж гү йсэн цагдаа нар аас бо лго о мжло о д Өнцө г дээр зар им нь до х ио ө гө х ө ө р зо гсо цго о ло о . Өнө ө х эсэг нь энэх эн чө лө ө нд нь амжаад Өө д нь нэгийгээ ө р гө ө д гар гачих лаа. Багс, бу дгий нь нэг нь аваад ө глө ө Бар згар х анан дээр нь тэд “энх тайван” гээд биччих лээ. Тэгтэл ч х эр мийн нө гө ө ө нцгө ө с Тэвдсэн цагдаа ир ж явах нь х ар агдлаа. Багачу у д ч ү ср ээд ү ср ээд ну у гдчих лаа Бү дү ү н цагдаа х ө дө лж ядсаар х эр мийн ёр о о лд ир лээ. Ханан дээр х бичгийг ө лийж байгаад у ншлаа. Хамаг бие нь ар засх ийгээд ар га нь бар агдаад х эсэг зо гсло о . -Англи паго но о тасдаж х ая гээд ар аас нь х ашгар ах ад Алмайр сан цагдаа эр гээд дайр ах гэтэл -Амер ик санаагаа х у сч х ая гээд ө мнө ө с нь х ашгар ах ад Аль ч у чр аа о ло х гү й зо г ту саад эр гэж х ар лаа. Энх тайван мандана гээд цаанаас нь бас х ашгар лаа. Эр х чө лө ө бидний гар т гээд наанаас нь у гтан х эллээ. Зү гээ о ло х гү й сандар ч мэгдсэн цагдаагийн Зү р х нь дэлбэр эх шах аад у у р нь х ү р лээ. Гайх аш нь тасар ч ар га нь бар агдсан х ө лсний зар ц Газар дэвслээд байдаг чадлаар аа бах ир лаа. 1 9 5 5 о н Ма гса р эмгэний эргэлзлэл Сацр аг ту яат цах илгаан дэнгийн гэр элд Сар у у лх ан тасалгаанд нь ө дө р зо чилсо н шиг цэлийгээд Сав л х ийвэл зайгий нь о ло о д шагайчдаг Сар ны ту яаг ч о р у у лалгү й х аагаад авч амжсан байлаа. Ду гар маа о х ин но мно о с нү дээ салгалгү й Ду р айж байгаа мө р бү х энтэй нь яр ьж су у х ад Ду гу йлж ну галаад эвтэйх эн самнасан ү с нь До лгио мэт ү елэн гялалзаж байлаа. Улсын их су р гу у лиа энэ жил тө гсгө ж гар аад Удах гү й багш бо ло о д ажиллах гэж байгаа Тө р сө н о х иных о о ир ээдү йн тө лө ө Магсар эмгэн Тү мэн янзын бо до л бо ло о д х ар ж байснаа -Ор о й бо лчих о ж байх шиг байна даа, Ох ин минь о до о у нтаж амар даа гэлээ. Хас цагаан шү дээ яр залзу у лан байж инээгээд Хайр ын нү дээр ээжийгээ х ар аад Ду гар маа -Үлдээд байгаа х у у дас энэ х эдх эн л байна Үү нийгээ у ншчих аад у нтъя даа гэлээ. Хө ө р х ийлж байж ө сгө сний ач нь юу билээ. Хө гшин эх ийнх ээ ү гэнд о р о х гү йнээ гэж эмгэн го мдсо но о Эд х ө р ө нгө нд ямар шу наж байгаа биш дээ о х ин минь Эр дэмд шу налтай байх ч яах ав дээ гэж сэтгэл нь тайвшр аад Хо р о мх о н зу у р энэ ту х айгаа мар таад Хо но н ө нжин салдаггү й ганцх ан бо дло о р со лигдло о . Ох ин маань ө сч бо йжо о д х ү ний зэр эгтэй бо лло о . Одо о тэгээд их су р гу у лиа тө гсө х нь ч о йр тло о . Өө р ө ө тэгэж х ү нийг го ло о д явдаг юм у у Өө р ий нь тэгж х ү н го ло о д то о до ггү й юм у у Одо о бо лто л л ганцаар аа яваад байх юм Оно ж шийдсэн юм цаана нь байдаг юм бо ло в у у . Залу у х ү н ү р гэлж х аанаас ингэж явах вэ Заавал л нэг амьдр ал зо х ио ж таар на байх Сайн сайх ан айл гэр бо ло х о д ө ө р т нь ч х эр эгтэй Санаа амр ах ад бу у р ал надад ч х эр эгтэй шү ү дээ. Хавр аас х о йш манайх аар х о ёр ч залу у ү зэгдээд байдаг бо лж Хар ин тэд нар ямар у чир тай юм бо л до о гэх эд Ор о й бо лто л но м у ншицгааж байгаад л Од тү гээд шө нө бо ло х о о р яваад, яваад л ө гө х юм Дамаа нэг нь эр дэмтэй цэвэр х эн сайх ан залу у шү ү Даан ч гэм нь х у вцсаа то лийто л индү ү дчих эд яадаг юм бо л Өмссө н х у вцас нь ү р чийгээд атир чих сан байх юм зар имдаа Өө р ө ө баах ан залх у у х ү н юм даг аа даа янз нь Цаадах ь нь ч яах ав зү гээр л залу у х ар агддаг юм. Цагаан сэтгэлтэй х ө нгө мсө г бо ло лто й х ү н байдаг юм. За яах ав ямар х ү ү х дү ү д биш ө ө р сдө ө л мэдэцгээг Залу у сын явдлыг яая гэх вэ гэж эмгэн бо дно . Хар ин тэгэх дээ яг ү нэний нь энд х элчих эд Хамаг бү х явдал эмгэний бо дло о с ө ө р байжээ. Уу л шиг то м бар илгын тавтын бр игад дээр ажиллах даа Ур алдааных аа у лаан ту гийг х эзээ ч алдаж байгаагү й Бар илгачин залу у тай о х ин нь х эдийн танилцаад Битү ү зэтү ү х эн х у р имаа тө х ө ө р ч байсныг Эмгэн Магсар у чр ы нь о лж мэдэлгү й Эр гэлзэж му нгинаж байсан юм байжээ. 1 9 5 5 о н Бяцх а н х у с Өдө р жин, шө нө жин алсын бар ааг шир тсээр Өтгө н о йн зах ад бяцх ан х у с чи зо гсч байна Салх и л х аашаа бо л би тийшээ гэсэн шиг Саглагар мө чир чинь биесээ мө р гө ө д найгалзаж байна Хагаташим у стай жир элзэн му шгир сан го р х и Хажу у гаар чинь шо р жигно н шо р жигно н ө нгө р ө х дө ө Огтх о н ч чамайг анзаар ч мэдсэн шинжгү й Ойло н цо йло н у р ссаар л байна Нар тай ө дө р сэр ү ү х эн сү ү дэр т чинь су у гаад Нандин ү гсээ бид х о ёр ын яр ьж байх ад Атаар х сан юм шиг бяцх ан х у с чиний Алгын чинээ сү ү дэр то йр о н зу гтааж байж билээ. Тү ү нээс х о йш бү тэн нэг жил ө нгө р чих ө ж Тү р ү ү чийнх ээсээ сайх ан ө ө р нэг зу н ир чих эж Өнө ө дө р тэгээд х ү ү гээ тэвр ээд бид х о ёр гу р ву у лаа ир эх эд Өнө ө л х эвээр ээ чи бас ганцаар аа шив дээ. Ура лда а н дү гнэх эд Нар ны х у р ц гэр элтэй ө нгө бу лаацалдан шар галтаж Наму у х ан до лгио мэт тар ианы мандал ү елзээд Ажилсаг залу у сын сэтгэл, х ү чний эр х энд о р со н Авар га ко мбайну у д х ө лө г о нго ц мэт сэлж байлаа. Заавал нэгнээсээ тү р ү ү лнэ гэж мэр ийцгээгээд Залу у сын бр игадыг яр алзтал ажиллаж байх ад Залу у зо р иг х ө дө лмө р ч чадлы нь х ү чинд бишр эх мэт Замы нь тар иану у д жагсаалаар аа ко мбайнд о р ж байлаа. Өтгө н х ар автар гэзгээ гу р ваар дар ж эвтэйх эн сү лжээд Өр гө н магнай, то р о мго р нү д нь нү ү р эндээ аятайх ан зо х исо н Бр игадын ах лагч залу у х ан бү сгү й Сар анх ү ү Бас л тэнд ко мбайн жо ло о до о д явж байлаа. Хамтр ан ажиллаж байгаа бр игадын залу у сын зар им нь Хажу у гаар нь гар ах даа у чир тайх ан х ар аад ө нгө р ч байсан ч Хааяа ч гэсэн биднийг энэ х ар ах гү й л юм. Хар даг х ү н ч заавал нэг бий дээ гэж бо до цго о но . Олны дү йвээнд ү лбэгэр х эн шиг алх аад Ор нэр бо лж ээлж ө нгө р ө ө ж явдаг нь За даа би ү ү нтэй у у лзаад ч яах ав. Залх у у гээд то о х гү й байх гэж ө ө р ийгө ө зэмлэн ө нгө р нө . Улаан бадмаар гийн ту яаг тэнгэр ийн х аяанд асаагаад Уу лсын цаагу у р нар мишилзсээр шингэх гэж байх даа Намайг ө глө ө зү ү нээс мандаад гар ах ад Нө гө ө др ийнх ө ө ажилд о р чих со н байгаар ай гэсэн шиг Багсайтал х у р аасан тар иагий нь шижр ийн ө нгө ө р чимээд Бах дам их бү тээлд нь тала