ᠠᠷᠪᠠᠨ ᠭᠤᠷᠪᠠ᠂ 《ᠮᠢᠩᠭ᠎ᠠ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠰᠥᠨᠢ ᠶᠢᠨ ᠦᠯᠢᠭᠡᠷ》 （ᠰᠣᠩᠭᠤᠳᠠᠭ ᠵᠣᠬᠢᠶᠠᠯ） （ᠺᠢᠷᠢᠯ） .pdf

МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 299 хөвгүүний бие цалин цагаан мөнгөнөөс цагаан байсан тул хоёул яг тэврэлдэн озолдвоос хөвүүний бэлэг гантайтал босоод ялалтын хаалгаар залж хоёр биеийн халуун янагийн гал ноцож эх эцгийг боловч умартаат ертөнцийн жаргалыг эдлэн эдлэн амрав. Маргааш өгдөө нь Ала-ад-дин босож”жаргал ханасангүй. Түүнийг нэгэн хэрээ шүүрэн аваад нисэн оджээ ” гэсэнд “Энэ чинь юу гэсэн үг вэ?” гэхэд нь “ая, хатан минь ээ , би чамтай ганцхан цаг суух хугацаа үлджээ” гэсэнд “Хэн хэлэв?” гэхэд нь “танай эцэг чиний сүй бэлэгт түмэн динар зоос авна” гэж бичиг үйлдсэн билээ . хэрэв тэр зоосыг олж өгөхгүй бол би өнөөдрийн дотор гянданд орох бөгөөд одоогийн хувьд над тал зоос гаргах бэл алга гэсэнд “Ай ноёнтон минь одоо чи миний эр нөхөр үү, аль өөр хүн үү?” гэхэд нь “Одоо би чиний эр нөхөр мөн” гэж “Ала-ад-дин хариулжээ . Зубейда өгүүлрүүн: “Энэ тун хялбар хэрэг санаа зовох хэрэггү© . Май энэ нэгэн зуун динар зоосыг чи ав. Над өөр зоос алга э Миний эцэг зээ хүүдээ хайртай учир хамаг мөнгийг МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 300 түүний гарт аваачжээ . Тэр байтугай миний хамаг гоёлыг хураан авчээ . Маргааш чамайг дуудан аваачаад “Салагтун!” гэвэл”Энэ үдэш гэрлээд маргааш өглөө салдаг хаанахын ёс вэ?” гээд шүүхийн түшмэдийн гарыг үнэсэж бэлэг бариад бас гэрчийн хүмүүсийн гарыг үнэсээд арван арван динар зоос бариарай : Тэгвэл тэд цөм чиний талд орно. “Чи яагаад салж , урьд хэлэлцсэн ёсоор мянган динар зоос хувцас тэргүүтнийг авахгүй байна?” гэвэл “Түүний ширхэг үс болгон над мянан динар зоосны үнэтэй юм. Би яасан ч салахгүй , мөнгө , хувцас өөр юу ч авахгүй” гээрэй . Хэрэв тэгвэл “Сүм бэлгийг өг” гэвэл “Одоогоор би их хэцүү байна. Жаахан азнатал арга байна гээрэф . Тэгвэл тэд чинь чамайг хайрлаж хугацаа сунгах болно” гэжээ . Ингэж ярилцаж байтал хаалга дэлдэн тахар зарлага ирээд шүүхийн том түшмэл дээр хадам ээцэг чинь дуудаж байна гэжээ . Ала-ад-дин тэр тахарт таван динар зоос өгөөд “Ай түшмэл ээ, орой нь нийлээд өглөө нь салдаг ёсон хаанахын ёсон бэ?” гэсэнд “манай ноёнд МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 301 тийм ёсгүй билээ . Хэрэв чи хууль ёс мэдэхгүй бол би тус болно ” гэлээ . Тэндээс шүүхэд очтол шүүхийн түшмэл өгүүлрүүн: “Чи юуны учир тогтсон ёсоор энэ өвгөний охиноос салж хэлцсэн юмаа авахгүй банаа билээ?” гэхэд нь Ала-ад-дин гүйн очиж гарыг үнэсээд тавин динар зоос барьж “ й хамгийг эзэлсэн түшмэл ээ, орой нь нийлээд өглөө нь салдаг ямар сургаал байна?” гэсэнд албадан салгах ёс манай лал шашинд байхгүй дээгэхэд нь охины эцэг хажуугаас “Тэгвэл чи охины минь инж бэлэгт тавин түмэн динар зоос өгөх боно доо” гэхэд нь Ала-ад-дин , “Гурван хоногийн хугацаа олгоно уу ” гэсэнд шүүхийн түмэл гурав хоногийн хугацаа багадана. Арав хоногийн хугацаа тавина биз гэжээ . Ингээд нэг бол арав хоногийн дотор инж ыббэлэг барих, нэг бол салахаар хэлэлцээд тэндээс з зээлийн газар очиж мах, цагаан будаа, хашуин тос тэрүүтэн авч өгдөө хүүхнийд ирээд саян болсон явдлыг цөмийг өгүүлтэл , нэг өдрийн дотор гайхалтай үйл явдал болно шүү гээд. Зовлонгийн түргэн, жаргалын удаан МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 302 гэжЗолгүй явалд орвол тэвчээртэй бай!Манай насанд амьдралын шөнө жирэмсэлж Маш хачин юм төрөхийг үзэх бий гэжээ . Зубейда босон харайж хоол хийж, хоёулаа суугаад идэж уууж жарган цэнгэж байтал Ала-ад-дин нэг сайхан хөгжим дарж өгөөч гэж хүүхнээс гуйсагд Зубейдаа ятга хөгжим авч дарсанд нь чулун хана туурга боловч баясахаар хөг аялгуу нь “Аяа, хайрт минь ээ!”гэж хэлэх адил байв. Тийнхүү наргиж жарга жарган батал хүн хаалгыг дэлдсэнд “Хэн ирэв, хар!” гэж хүүхэн хэлжээ . Ала-ад-дин очиж хаалгыг нээвээё дөрвөн бадарчин байлаа . “Тануус ямар хрэгтэнй явнам?” гэхэд бадарчингууд “Айа ноёнтон минь , бид харь орны бадарчин улс билээ . Бидэнд яруу ая, ялдам шүлэг хоол болдог юмаа .Танайд амарч хоноод өглөө замаараа явцгаая . Бид хөгжмийн сайхан аянд их дуртай , бас шүлэг мэднэ гэсэнд Ала-ад-дин оруулах эсэхийг хүүхнээс асуухад “оруул” гэжээ . Ала-ад-дин хаалгыг тайлж и “ морилон орогтун” гээд хоол унд өгсөнд “Аяа ноёнтон минь, Аллах тэнгэрийг МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 303 зүрхэндээ саанаж сахан дуу чихээр сонсвол бидний хоол тэр! гээд. Аяа чамтай учрахыг бидний гагц боддог мааньАдгуусанд боловч байдаг онцлогийн нэг мөн билээ . Бид сая ялдам хөгжим сонссон атал ороод ирэхийн цагт дуугүй болдог юун билээ . Саяын хөгжим дардаг хүн чиний шивэгчин буюу хамаатангийн чинь охин уу? гэхэд нь Ала-ад-дин “Энэ бол миний гэргий” гээд уг болсон явдлыг цөмийг яриад “миний хадам эцэг түмэн динар зоосныц инж нэхэж, арав хоногийн хугацаа олгов гэсэнд нэг бадарчин өгүүлрүүн: “Санаа битгий зов. Муу юм бодох хэрэггүй. Би бол дөчиэ бадарчингин ахмад нь юм . Бид тэндээм түмэн динар зоос бадарлаж өгье. ХАрин гэргийгээ сайхан дуу даруулж бидний сэтгэлийг сэргээн соёрхоно уу . Хөгжим гэдэг арим хүнд хоол, зарим хүнд эм билээ” гэжээТэр дөрөв бадарчтн бол Харун-Рашид Халиф, түүний шадар сайд Жафар –аль Бармак,Абу-Новас* цаазны алуурч Масрур нар байжээ . Халифын дотор нь бачимдаад “Ай тэргүүн сайд аа , дотор бачимдаад байна МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 304 салхинд хотоор явъя” гээд цөм бадарчин дэвшийн хувцас өмсөж явтал, энд сайхан хөгжим дарахыг сонсоо¤ ирсэнб айжээ . Дөрвөн бадарчин шөнөжин наргиж хоноод мөргөлийн хивсэн ширдэг дор зуун динар зоос байна. Бадарчин нар бидэнд мэдэгдэлгүй хивсэн дор хийжээ ” гэсэнд Ала-ад-дин авч зээлийн газар очиж мах цагаан будаа, хашин тос тэргүүтнийг авчрав. Маргааш орой нь мөнөөхөн бадарчингууд өгнө гэсэн зосоо авчирч өгсөнгүй . Гуйланчин улс шивдээ гэж гэргийдээ ярьж байтал үүдийг тайлж оруул гэжээ . Ала-ад-дин үүдийг тайлж, бадарчингууд орж ирэхэд “Авчирч өгнө гэсэн мөнгөө авчрав уу? ” гэсэнп Аяа, бид олсонгүй. Гэвч битгий эмээгтүн . Хэрэв болохгүй бол Аллах тэнгэрийн өршөөлөөр чамд ид шидээр коос хийж өгнө биз. Харин эхнэрээ хөгжим даруулаач и. Бид хөгжимд нэн дуртай тул сэтгэл сэигэдэг юм гэжээ . Зубейда ятга хөгжмөө авч дарсанд ургаа чулуу боловч хөдлөх шиг болсон бөагөөд тэд хөхөлдөн наргиж өөр хоорондоо үлгэр түүх ярьж хоноод өглөө МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 305 болоход ширдэг дор зуун динар зоос хийж , Ала-ад-дининтай салах ёс гүйцэтгэж гарч одлоо Шөнө болгон ирж, зуун динар зоос орхисоор найман хоног өнгөрч ес дэх хоногтоо тэр бадарчингууд ирсэнгүй . Юу гэвэл мөнөөхөн халфи нэгэн том худалдаачинд хүн илгээж “Киар хотоос ирдэг бараа тавин боодлыг бэлтгэ. Боодол тус бүр нь мянган динар зоосны үнэтэй босон нь хамаагүй . Бас нэг боол ирүүлээрэй“ гэж зарлиг буулгажээ . худалдаачин захисан завъяа, замын хүнс өгч Киарын тэргүүн худалдаачин Шамас–ад-дины өмнөөс захиа бичиж нөгөө боолд өгүүлрүүн: “За чи энэ тавин хөсөг ачааг аваад тэргүүн худалдаачлдын очоод тАла-ад-дин гэдэг хүн хаана байдгийг сураглаж оч” гэж явуулжээ . Яг энэ нөгөө хуучин сууж байсан хархүү охины эцэг дээр очиж , хүүхнийш Ала-ад- динаас салгаж авахаар хоёул гарлаа . Охины байшингийн тэгд нэг араб тавин луус ачаатай сууж байхыг үзээд “Энэ хэний бараа вэ? ” гэсэнд манай ноён Ала-ад- диных . Эцэг нь ачаа бараа өгч Багдад балгад явуулсанд замд МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 306 нүүдэлчин арабууд дайрч ачаа бараа мөнгө зоомыг дээрэмдсэн сураг дуулаад эцэг нь дахиад ачаа бараа бэлдэж бас ваадантай , их үнэтэй хувцас, булган дээл , алтан завъяа надаар явуулав гэсэнд лохины эцэг дуу алдан “Тэр чинь миний хүргэн хүү болсон . Би чамд гэрий нь зааж өгье” гэжээ . Энэ үеэс Ала-ад-дин сэтгэл ихэд зовнин сууж байтал, хаалгыг хүн дэлдсэнд “Ай Зубейда минь ээ, энэ лав танай эцэг тахар илгээж гшүүхийн газар дуудаж бөайгаа бололтой” гэсэнд хүүхэн нь гарч хар гэжээ . Ала-ад-дин хаалгбг нээж хараад Зубейдагийн эцэг,и тэргүүн худалдаачин бас нэг нүдэнд дулаахан абиссын боол хоёрб айжээ . мөнөөхөн боол яаран Ала-ад-дины гарыгц нүсээд “Чи ямар хэрэгтэй явнам!” гэсэнд “Би бол Мисир газрын худалдаачин нарын тэргүүн Шамас-ад-дины хөвгүүн мэнгэт Ала-ад- дины зарц боол билээ . Эцэг чинь намайг илгээв ” гээд захиа барьсныг үзвэл. Аяа энд чи хайрт хүүтэй минь уулзаад Өлмий дор сөдөн гутал юугий нь үнэсээрэй Санах сэтгэл, с рвайх гары минь МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 307 чилээсэн Сайхь хүнтэй чи саадгүй тухтай чриарай . гэжээ .Тэр захианд эцэг Шамас-ад-дин хүү Ала-ад-дины амар мэндийг эрээд: Аяа хүү, минь мэдэгтүн! Чиний авч явсан хүмүүсийг алж эд агуурсыг дээрэмдснийг дуулаад чамд тавин луус ачаа, хувцас , булган дээл, алтан завъяа тэргүүтнийг явуулав. Гай болно гэ битгий эмээгтүн . Хүү минь чамайг аврах мөнгө явуулсан шүү . Эх чинь төрөл садангийн хүмүүс цөм сайн . ХАрин чамайг сайн суугаарай гэж ерөөж буй. Ятгасачин хүүхэнтэй чамайг суух болсон гэж дуулав. инж бэлэгт өгөх тавин т?мэн зоосыг Селим боолоор хамт хүргүүллээ гэжээ . Ала-ад-дин захиаг уншаад ачааг хүлээн авч, хадас эцэгтээ “”Ай эцэг минь ээ, Зубейда охины инж блэгэт таван түмэн динар зоос авагтүн ! Бас энэ ачаа барааг авч наймаал. Ашиг хонжоог та өөрөө ав. Харин үлдсэнг бэл хөрөнгийг над өгнө шүү” гэсэнд “Үгүй би юу ч авахгүй инжийн тухай гэвэл охинтой өөрөө ярь ” гэхэд нь хоёул ачаа барааг дотогш оруулав. Зубейда харж “Ааваа энэ хэний ачаа вэ?” гэхэд нь эцэг нь “Энэ чиний МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 308 эр нөхөр Ала-ад-диных, нүүдэлчин арабуудад дээрэмдүүлсэн юмы нь оронд эцэг нь таван түмэн динар зоос , ваадын хувцас , булган дээл , луус , алтан завъяа явуулжээ. Инж бэлэгт юу авахаа чи өөрөө мэд” гэжээ . Ала-ад-дин авлрыг нээж Зубедад инжийг өгөхөд нөгөө хуучин хар хүн хөвгүүн , ай эцэг минь ээ, миний хүүхнийг Ала-ад-динаас салгаж өгнө үү гэсэнд “Тэр нэгэнт сүйы бэлэгт эр нь болох тул ямар ч аргагүй ” гэжээ . Тэгэхээр нь мөнөөхөн хуучин хархүү нь ихэлд гутарч өвчлөн хэвтсээр нас баржээ . Ала-ад- дин зээлийн газар очиж уртай зууш худалдан авч йнайрлав Үдэш болохо “нөгөө худалч бадарчин нарыг харав уу . Өгнө гэснээ авчирсангүй” гэж Ала-ад-дин өгүүлтэл “Чи тэргүүн зэргийн худалдаачны хүү атал мөнгөгүй ядаж байсан шүү . тэр хэдэн бадарчин аргагүй биз дээ? ””Үнэн , тэгэвч биднийг Аллах тэтгэн зовлонгоос гэтэлшэжээ . Одоо тэднийг ирвэл хаалгыг нээж өгөхгүй” гэхэд нь “Тэдний ирж байсны ачаар бидэнд золтой явдал тохиолсон шүү. Тэд наад зах нь манай ширдэг доогуур зуун МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 309 динар зоос хийж байсан даа . Тэднийг ирвэл нь бид зээвэл хаалгыг тайлж өгөх ёстой , гэжээ .Үдэш болж, дэн барихын алдад Ала-ад- дин “Ай Збуейда минь ээ , сайхан хөгжим дарж өгөөч” гэтэл хаалгыг хүн дэлдэж талж өгвөөс мөнөөхөн хэдэн бадарчин дэрвиш байжээ . Ала-ад-дин , “Аяа худалч бадарчингууд морилон орогтун!” гэж сайхан хоол унд тавьж өгсөнд тэд наргин байтал ийн өгүүлрүүн: “Ай ноёнтон минь ээ, чамайг яаж байгаа бол гэж бидний сэтгэл ихэд зовнин байлаа” гэхэд нь “Аллах тэнгэр бидний хүслийг ёсоор болгов” гэж Ала-ад-дин өгүүлэв. Бадарчингууд өгүүлрүүн: “Бид нар чиний төлө хичнээн эмээвч мөнгө олдсонгүй” гэхэд нь “Миний эцэг таван тзмэн динар зоос тавин луус ачаа, алтан завъяа явуулжээ . хадам эцэг бид хоёр эвлэрч хүүхэн минийх босон доо”” Гэж Ала-ад-дин өгүүлэв. Мөнөөхөн Халиф гадаалахаар гарахад шадар сайд Жафар Ала-ад-динлд бөхийж “үнэн шашинтны их хүн байхад битгий томоогүй аашлаад бай” гэсэнд “Би яагаа вэ? Та нарын хэн тань тйинхүү үнэн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 310 шашинтны их хүн юм бэ? ” гэхэд Жафар өгүүлрүүн: “Саяын чамтай ярилцаж байгаа гардаг бол их Харун-Рашид Халиф Ўи бол шадар сайд Жафар , энэ бол цаазын масрур , энэ Абу-новас гэдэг улс байна. Ала-ад-дин чи бодоод үз. Киараас Багдад хичнээн хонож ирэх вэ” гэхэд нь Ала-ад-дин “Дөчин таван хоног болно” гэсэнд “Тэгвэл чи ачаа бараага алдаад дөнгөж арав хоногийн байхад хэдийдээ чиний эцэг дуулж хэдийдээ өдий олон луус ачаа бараа явуулах билээ? ” гэхэд нь “Тэгвэл ноёнтон минь энэ юм хаанаас ирэв” гэсэнд “Үнэн шашинтны их хүн Халиф чамд хайртайн учир илгээв” гэж Жафар хэлжээ . Ийнхүү ярилцаж байтал Халиф орж ирэхэд Ала-ад-дин босон харайж өмнө нь сөгпөн мөргөж “Ай үнэн шашинтны их хүн таныг Аллах тэнгэр өршөөх болтугай?” гэсэнд Халиф “Ала- “ад-дин минь ээ, чиний үйлс бүтсэний учир Зубейдаар сайхан хөгжим даруулж соёрх” гэжээ . Зубейда ятга авч дарсанд чулуун хана туурга боловч баярлан мишээж , ятгын яруу аялгуу “аяа , хайрт минь !” гэж дуугарч байжээ . МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 311 Маргааш өгдөө нь Халиф Ала-ад-дин “маргаашү ихсийн хуралд очоорой!” гэхэд нь “Аяа үнэн шашинтны их хүн к зраилгийг ёсоор дагая . Их Аллах чамд эрүүл энхийг соёрхох болтугай!” гээд маргааш нј арван их царанд бэлэг хийж очвоос Халиф хаан ширээнээ злран суухыг үзээд Ала-ад-дин Атаатан чамд хичнээн хорсох атугай Ажил чинь ямагт бүтэх болтугай!Дайсны хувьд өдөр болгон бараан Таны хувьд өдөр болгон гэгээн байг!Гэсэнд Халиф “Ай Ала-ад-дин тавтай морилогтун!” гэхэд нь авчирсан бэлгээ бариваас аваад хүндэтгэлийн хувцас өмсгөөд бүх худалдаачин нарын тэргүүн болгож , хуралд суулгатал Зубейдагийн эцэг орж ирээд ,”Аяа цагийг эзэлсэн их хаан минь энэ залуу юуны учир миний суудалд суув?” гэхэд нь “Би үүнийгхудалдаачидын тэргүүн болгов хааны алба халаатай гэж чамайг огцруулав. ” гэхэд нь “Бидэнд сайн хээрг болжээ . Бидний дотроос аль сайныг тэргүүн болгоюоос бидний үйля бүтэмжтэй байх билээ . Хичнээн хүн багаасаа аугаа их хүн болов даа” гжэээ . Тэгээд МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 312 халиф Ала-ад-дин бичиг шийтгэн олгож түшмэл гаргаж өгсөнд тэр түшмэл бамбар баричг гаргаж , тэр “Мэнгэт Ала- ад-динаас өөр тэргүүн байхгүй . Түүний хэлснийгш үг дуугүй дагаж хүндлэн өргөмжлөгтүн!” гэж хуралд залан тунхаглав. Хурав тармагц нэгэн карлан тунхаглагч хүн Ала-ад-дины өмнө явж “мэнгэт Ала-ад-динаас өөр тэргүүн байхгүй. Түүний хэлснийг үг дуугүй дагаж хүндлэн ө өргөмжлөгтүн!” гэж хуралд зарлан тунхаглав. Хурал тармагц нэгэн зарлан тунахаглагч хүн Ала-ад-дины өмнө явж “Мэнгэт Ала-ад-динаас өөр тэргүүн үгүй!” гэж бүх Багдад балгадаар зарлан тунхаглав. Ала-ад-дин маргааш өглөө нь нэг дэлгүүр гаргаж мөнөөхөн боолыг суулгав. Өөрөө өдөр болгон морь унаж яам хуралд суудаг боллоо . Нэгэн өдөр яам хуралд сууж байтал нэг хүн орж ирээд Халифт сөгдөн “Аяа, үнэн шашинтны их хн минь , танай хамт зоог барьдаг хүн Аллахын таалаар нас баржээ .” гэсэнд Халиф Ала-ад-дин хаана байна? гэж дуудаад дээд ёслолын хувцас өмсгөж , сард МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 313 мянган динар зоосны пүнлүү өгч байх зкарлиг буулгаж өөрийн хамт сууж зоог барьдаг хүн болгожээ . Бас нэг өдөр зарц ирж Халифт өгүүлрүүн: “Аяа, үнэн шашинтны их хүн минь, таны жаран цэргийн дарга өнөөдөр нас барав” гэсэнд Халицт Ала-ад-дин ямбын хувцас өмсгөж жаран цэргийн дарга болгов. Халиф алчуурыг гаргаж сэгсрэн дохисноор яам хүрэл тарах болж Алаад-дин гарвал түүний дөрөөний дэргэд Халифын баруун жигүүрийн дарга Ахмед ад-Данаф дагуул дөчин эрийн хамт нөгөө талд нь Халифын зүүн жигүүрийн дарга Хасан Шуман дагуул дөчин эрийн хамт ёслон зогсож байжээ . Ала-ад-дин Хасан Шуман, түүний дагуул эрчүүдэд өгүүлрүүн: “Тануус Ахмед-ад-Данафыг гуйж үзээч. Намайг ачлахын ивгээлээр үрчлэн авч магад” гэжээ . Ахмед-ад-Данаф, дуртайя зөвшөөрч , Би дөчин дагултайгаа өдөр болгон ёчиний өмнө очиж амь сахина Гэжээ . Ала-ад-дин Халифын албанаа зүтэж хэд хоног нэг үдэш хурал тараад Ахмед-ад-Данаф, түүний нөхийг явуулж гэртээ хариад байтал орой МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 314 болжээ . Зубейда хүүхэн гэгээ бариад шээхээр гар±ны дараа , гадаа хүн муухай чарлах дуу гасранд Ала-ад-дин гүйн гарваас ягасчин Зубейда хөсөр унасанд очиж үзвэл үхсэн байжээ . Зубейда хүүхний эцэ