ᠳᠣᠯᠤᠭ᠎ᠠ᠂ ᠮᠠᠭᠤ ᠰᠠᠨᠠᠭᠠᠲᠤ ᠰᠢᠳᠠᠷ ᠰᠠᠢᠳ ᠤᠨ ᠦᠯᠢᠭᠡᠷ 《ᠮᠢᠩᠭ᠎ᠠ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠰᠥᠨᠢ ᠶᠢᠨ ᠦᠯᠢᠭᠡᠷ》 （ᠰᠣᠩᠭᠤᠳᠠᠭ ᠵᠣᠬᠢᠶᠠᠯ） （ᠺᠢᠷᠢᠯ） .pdf

МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 54 МУУ САНААТ ШАДАР САЙДЫН ҮЛГЭР. Шадар сайд өгүүлрүүн: “Ай хаан минуу, урьд цагт нэгэн хаанб айжээ . Ан гөрөөнд их дуртай нэг хөвгүүнтэй юмсанжээ . Хаан шадар сайдыгаа миний хүүгийн хаана явсан газар цуг явж бай гэж зарлиг буулгасан байжээ . нэг өдөр хөвгүүн хааны шадар сайдын хамт анд явж шадар сайд нэгэн том гөрөөс хараад “За чи тэр гөрөөсийг элдэж алаад ир!” гэсэнд хөвгүүн гөрөөс хөөсөөр бараа тасартал гөрөөсч гүйцэгдсэнгүй алга болжээ. Хаан хүү тэндээс төөрч хаачихыг мэдэгүйы явтал замын хажууд нэг хүүхэн уйлж сууж буйг үзээд “Чи хэн бэ? гэсэнд, “Би Жагар хааны охин билээ . Энэ цөл газар явтал үүрэглэн мориноосоо ойчоодд хамт явсан улсаас гээгдэв” гэжээ . Хаан хөвгүүн өрөвдөж , сундалдаад цааш явж нэгэн эвдэрхий балгасын хажуугаар өнгөртөл охин, “Би бууж морь хараад ирье” гэжээ .Охин эвдэрхий балгасанд ороод гарч ирэхгүй болохоор нь хүлээж ядаад хойноос нь МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 55 сэм ортол мөнөөх хүүхэн махчин авгай агаад хүүхдүүдээсээ “За хүүхэд минь , би нэг тарган хархүү авчирлаа ” гэхэд нь цаадуул нь “Ээжээ, түүнийгээ төхөөрч өгөөч!” гэцгээхийыг хаан хөвгүүн сонсоод одоо өнгөрчээ хэмээн туйлын эмээн өвдөг чичирч атал махчин гарч ирээд , ”Чи юунаас ийнхүү айв. ” гээд . “Мин йдайсан байна, би түүнээс айнам” гэсэнд, “Чи тэгвэл их мөнгө өгөөд түүний сэтгэлийг засчихүй юу гэхэд нь тэр миний дайсан, мөнгө тоохгүй гагцхүүү миний толгойг авч байж сая сэтгэл нь ханана” гэжээ . махчин өгүүлрүүн: “Тэгвэл чи өндөр Аллахт айлдагтун!Аллах чамайг өстөн айдснаас чинь аварч , чиний айж байгаа заналаас ангижруулах болн” гэхэд хаан хөвгүүн тэнгэрт залбиран “Аяа Аллах тэнгэрминь зовлонд унасан хүн чамайг дуудахад чи хорт мууг зайлуулж авардаг биш үү? Намайг дайснаас өмгөөлж энэ дайсныг зайлуулаад өгөө·! Үнэндээ чамд дйилэхгүй юм үгүй билээ! Гэтэл махчин сонсоод зугтан алга болжээ . хөвгүүн гэртээ харьж , шадар сайдыг даруй МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 56 дуудаж толгойгий нь авчээ . “Хаан та үнэхээр энэ отчид итгэж байгаа бол таныг аль муугаар алах биз. Та хүнд хичнээн сайн байж өглөг буян өгөх нь өөрийгөө алах хүнийг бэлдэж байгаа нь тэр! Тэрхүү оточ зөвхөн гарт чинь юм бариулахын төдий анагаасан бол хэрэв алах гэвэл гарт чимнь хүрэхгүй хөнөөж чадна” гэжээ . Юнан хаан өгүүлрүүн: “Аяа шадар сайд чиниы хэлдэг туйлын үэнэн! Тэр оточ намайг алах гэж заншлан тагнахаар ирсэн ажээ . Үнэхээр тэр миний гарт эм атгуулахын төдий эдгээсэн болохоор намайг хөнөөе гэвэл эм үнэртүүлэхийн төдийгөөр чадах буй заа” гээд “Ая шадар сайд тэгээд түүнийг одоо яахав? ” гэсэнд “Яах юу байхав дуудаж авчраад толгойгий нь авагтун. Түүнийг хуурахын урд хуурё амжвал үхлийн аюулаас мултрах болно” гэж шадар сайд өгүүлжээ . Юнан хаан шадар сайдын хэлдэг үнэн байна гээд отчийыг дуудуулсанд Дубан оточ яах гэж буйг үл мэдэх тул. Аяа, найр тавьсан хэнд боловч чи хувь заяагаа даалгаад Насан турш сүрдэх зовлонгүй амар болжээ чи! Аллахын тогтоолт үйлийн үр МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 57 зайлшгүй ноогдох тавилантай Алидаа шудрага бусаас чи намайг ангижруулахсан шүү эзэн минь гэсэн мэт маш баяртай бараалахан ийн өгүүлрүүн. Яріу эгшиг зохиолыг хэнийы тул бүтээв би. Ямар их хариу бодож чамайг би өргөнөм? Өглөг ба хишиг хайрлахдаа та ямагт Өршөөл ба хугацаа хоёрыг эс мэдэх ажгуу . Эл учир эрхэм хүнийг хэрхэн эс алдаршуулж Ил ба далд магдахгүй байж хэрхэн чадах билээ би Өгсөн буян хишигий чинь санахад Үүрэг минь хүнд ч санаа амар болох ажгуу . гээд басхүү ийм санаагаар нэмж хэлсэн нв: Зовох сэтгэлд нүүрээ буруулагтун Зол заяанд буянаар цэнгэн жаргаваас Өнгөрсөн явдлаа цөмийг даруй мартьюу! Үйлээ үзсэн өдөр над олон биш Үнэхээр ханах цаг бас ирмүй! Тэнгэр Аллах санаснаа бүтээж чадьюу Түүний үгнээс би хэрхэвч үл зөрьюү гээд бас : “Цэцэн мэргэн, буянт анд үйлсээ даатгаваас Санаа сэтгэл насан үүрд амар явьюу Миний бие санааны зоргоор үйлдэж эс чадьюу “ гээд бас: Олныг бодвоос цэцэн зүрхэнд боловч гуниг тогтмуй Огт амгалан МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 58 зол наргиантай байваас зохилтой Харц боол би учрыг олох гэж санаваас талаар буй Харин цэнгэлтэй аваас насан турш жаргах бий гэсэнд Хаан өгүүлрүүн: “Чамайг юуны учир дуудсаныг мэдэж байна уу? гэхэд нь “Ай хаан би ямар нүгэл хийсэн билээ?” гэсэнд хаан , “Чи намайг заншлан тагнахаар иржээ гэж хүн хэлэв. Эл учир чи намайг алахаас урьд би чамайг алах хэрэгтэй болов” гээд зандалчин хүнийг дуудаж , “Энэ зальт харын толгойг авч билнийы сэтгэлийг амраагаад аль!” гэжээ . Оточ өгүүлрүүн: “Чи намайг өршөөх аваас Аллах чамайг өршөөх болно. Хэрэв чи намайг албаас Аллах чамайг алах болно” гэжээ . Бирид чи тэр хаан лугаа адил сая намайг заавал ална гээд байсан даа . Тэгэхээр хаан хэлжээ : Чмаайг амьд агсан цагт миний амь насанд аюултай болод байна.Яагаад гэвэл чи миний өвчнийг эдгээхдээ гарт минь нэг юм бариулсан бол надад нэг юм үнэртүүлэхийн төдий намайг алах биз Гэхэд оточ “Ай хаан минь, би чамлд ач болсны учир хорт муугаар алагдах болжээ” гэсэнд Хаан: “Чамайг олон таван МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 59 үгүй заавал ална” гэжээ . Хаан намайг заавал алахр ажгуу гэж мэдээд оточ Дубан ийм шүлэг хэлрүүн: Меймун мунхаг хүн атал. Эцэг нь ухаантай хүн гэтэл Хуурай, нойтон ямарваа замаар азнаж яваагүй цагт Хальтарч ойчих нь аргагүй нэгэн ёс билээ . гэжээ энэ үеэс зандалчин ирж оточ Дубанб нүдийг боогоод хороох зөвшөөрөл асуутал Дубан өгүүлрүүн: Чи намайг албаас Аллах чамайг алах бий . Чи наайыг өнгөрөөвөөс Аллах чамайг өнгөрөөх бий гээд ийн шүлэгрүүн: Үнэнч нь золгүйы , хуурамч нь азтай ажгуу . Үнэнээр явсаар би гунигийн хүлээсэнд автав. Өнөөдөр зхэвч би хэзээд үнэн явахгүй Өөр хэлийн улсад үүнийг зөөвөл дуулгасугай . гээд оточ Дубан хаандаа өгүүлрүүн:. “Аяа хаан , чи намайг ийнхүү шагнана уу? Энэ болбоос гүмбэр матрын үлгэр лүгээ адил болжээ .” гэсэндп хаан, тэр гүмбэрматар часан юм бэ% гэжээ . Оточ өгүүлрүүн: “Би өөрөө ий бадалтай байж хэрхэн ярих билээ . Харин чи намайг алах аваас Аллах чамайг заавал алмуй” гээд цурхиртал уйлтал МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 60 хааны шадар дотнын нэгэн хүн өгүүлжээ. “Ай хаан минь энэ хүнийг өршөөн соёрхоно уу? Энэ хүн гэм хийснийг бид үзээгүй . Харин ямарч эмч домчиын эдгээж чадаагүй өвчнийг энэ хүн анагаасныг бид харсан” гэсэнд хаан өгүүлрүүн: “Энэ отчийыг яагаад алах гэж байгааг тануус мэдээгүй хэрэг үү? Үүнийг өршөөх аваач би өөрөө хөнөөгдөнө. Яагаад гэвэл энэ хүн миний өвчнийг гартминь юм түүлэхмйн төдий анагаасан бол надад нэг юм үнэртүүлэхийн төдий хөнөөж чадна. Энэ хүн намайг хороох гэж заншлан тагнахаар ирсэн хүн болох тул намайг заавал алах байх гэж би айж байна.Хэрэв энэ отчийн толгойг авсан цагт миний санаа амрах болно” гэжээ . Оточ Дубан “Чи намайг албаас Аллах чамайг алах болно. Хэрэв чи намайг өршөөх авааёч Аллах чамайг өршөөх болно” гэж гуйж яваав ийн өгүүлрүүн. “миний үхэл зайлшгүй болсон аваас надад түр чөлөө хайрла. Би харьж өөрийн биеийг хэрхэн оршуулахыг айлын хүмүүст хэлж сэтгэлээ зүшрүүлээд ирсүгэй. Бас налдад эм домын ховор судар нэн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 61 их тул заримыг тарааж, онц чухал танд барьсугай . Та “эрдэнийн сандаа хадгалаарай ” хэмээвээс Хаан: “Тэрхүү суадрт юу бичсэн байдаг вэ? ” гэсэнд “Тэр сударт тоо тоомшгүй сонин юм байх агаад толгой дахин амитлж тантай ярих болно гэсэнд хаан нэн гайхаж чиний толгой авсан хойно ч бас надтай ярина гэж үү? Жигтэй хэрэг байна дээ ! гэжээ . Оточ Дубаныг хуягаар харгалзуулан гэрт нь хариулсанд тэр өдөртөө захЁа занаагаа захиад маргааш нь хааны хуралд очвоос бүхий л шада сайд түшмэлүүд , Эмир ноён цөм цугласан нь эрээн алаг цэцэгс шиг харагджээ . Оточ Дубан нэгэн хуучин судар, бас бяцхан добмотой нунтаг эм авч очоод таваг авчруулан өгчэЅ . “Аяа, хаан, наад судраа сөхөгтүн!” гэжээ . Хаан сулдрыг сөхө гэтэл цаас нь наалдсан тул хуруугаа шүлсээрээ сайтар норгож хуудсыг сөхөж үзвээс бичиг гарсангүй Дубаны толгойг цааш эргүүлэгтүн!” гэжээ . хаан бас хоёр гурван хуудас эргүүлтэл хор сая бие биед тарж хаан: “Аяа бие хордлоо!” хэмэн дуу алдваас Дубаны толгой МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 62 өгүүлрүүн. Хатуу зарлигаар тэд газар орныг захирмуй Харин эцэст хаан эзэн нь унавай . Үнэн ёсыг барьсан бол хаанаас тийм байх билээ? Үнэндээ хорт муу үйлээр гаслан зовлонд учирвай! Одоо хаана боловч цагийн эрхийг дагалгүй Олон хэл дээр энэ явдал дамжих болъюу!” гээд оточ Дубан дуугй болмогц Юнан хаанб ас хордож үхжээ . “Тэгэхээр ай бирид чи мэдтүгэй” гэж загасчин өгүүлрүүн: Юнан хаан хэлэв. Дубан отчийг амьд үлдээсэн бол Аллах түүнийг өршөөх байжээ . Эстэгсний учир Аллах бас хааныг хөнөөжээ . Бирид чи намайш өршөөх гэсэн бол Аллах чамайг өршөөх байж … гэж ярьж байтал өглөө болж Шахразада охин үлгэрийг таслав. Зургаа дахь шөнө эхлэхэд Дуньязада өгүүлрүүн: “Ай эгч минь мөнөөхөн үлгэрээ цааш ярих уу” гэсэнд Шахразада “Хаан соёрхвоос ярьсугай” гэсэнд хаан “яригтун!” гэлээ . Шахразада үлгэрийг үргэлжлэн ярь±ан нь: мөнөөхөн загасчин биридэд хэлсэн нь “Бирид чи намайш өршөөсөн бол би чамайг өршөөх байсан . Чи ганцаараа намайг заавал ална гэсэн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 63 тул одоо чамайг доымбон дотор хийж далайд хаясугай!” гэсэнд Бирид Аллах тэнгэрийг дуудан , “Ай загасчин миний хэлсэн үгэнд өс санаж битгий намайг далайд хий. Хэрэв би хортон бол чи ачтан агаад “Хортон, ачтан хүн хэзээд үйлээрээ дйилнэ” гэж эртний сургаал бадаг билээ . хэрэв чи намайг далайд хаяваас Умама Атика хоёрын үлгэрийн адил болно” гэхэд нь: “Тэр хоёр яасан юм гэсэнд “ай энэ гяндан шиг юман дотор байж яаж ярих билээ . Намайг гаргаж орхивол ярьсугай” гэжээ . Загасчин өгүүлрүүн: “ийм үг хэлээд дэмий . Чйамайг заавал хаях тул тэндээсээ хэн нэг хүн чамайг гаргах ямар ч найдлага байхгүй гэж мэдсүгэй! Би чамаас өчүүхэн амиа хичнээн гуйж мөргөн сөгдсөн билээ . Би харин чамайг гяндан шиг юмнаас гаргаад яамд ямар ч муу юм хийгээгүй атал чи намайг заавал ална гэсэн шүү дээ . Тэгэхлээр чинь би чамайг туйлын хорт муу санаатай амьтан гэж мэдлээ . Чамайг далайд хаяж дахин гаргаж ирэх хүн байвал наадах чинь гаргасан хүнийг ална гэж ярина. Тэгэхлээр чи МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 64 далайн ёроолд он жил удсаар үхэх болно.” гэжээ . Бирид өгүүлрүүн: “Чи намайг суллан гаргасугай . Би чиний үгэнд ямагт орж чамайг баяжихад чинь тус бөолно гэж ам алдсугай” гэжээ . Гаргаж тавьсан хойно ямар ч хор хийхгүй , ямагт сайн санаж явна гэж бирид Аллах тэнгэрийг дурдан дпурдан ам шүд лдваас загасчин сая домбын таглааг автал дээш бөөн хар утаа олгойдсоор сая барагдаад өмнө нь бирид биеэр болж мөнөөхөн хоосон домбыг өшиглөн хаяжээ . Тийнхүү домбо өшиглөн далайд хаяхыг загасчин хараад “Энэ лав муу ёрын шинж тэмдэг!” гэж зүрхийг чангалан ийн өгүүлрүүн: Ай бирид, “амласнаа биелүүлэгтүн” гэж Аллах хэлсэн юм . Чи намайг хуурё муу юм хийхгүй гэж мөргөн мөргөн ам алдсан бөгөөд үүний тулд чамайг Аллах тэнгэр боловч огт өршөөхгүй шүү !” “Чи намайг өршөөвөөс Аллах чамайг өршөөх болно” гэж Дубан оточ Юнан хаанд хэлсэн юм гэж би сая ярьсан юм даа гэхэд нь бирид инээж, “Намайг дагаав яв!” гэжээ . Загасчин биридийг дагаж хотын захал хрээд МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 65 тэндээс нэг уул давж цааш буутал их талын дунд ус ихтэй цөөрөм дайралдав Биридийг дагаж цөөрмийн тэхий дунд нв хүрч харваас цагаан, улаан цэнхэр , шар дөрвөн өнгийн загас байх ажээ . Бирид “За энд өгөөш тороо тавь баригтун!” хэмээсэнд загасячин тор тавьж татан гаргатал дөрвөн өнгийн загас орсон байжээ . Бирид өгүүлрүүн: “За чи эдгээр загасыг Султан хаанд баригтун . Чамд мундахүы хишиг хайрлах биз” гээд би тэнгэис далан ёроолд найман зуун жил болоод дөнгөж сая гарсан тул зүг чигээ сайн үл мэднэ. Гэвч ингээд би замаараа явлаа . Чи энэ цөөрмөөс өдөрт нэг удаагаас илү загас барьж үл болно. Чамайг мөрөөдөн санах байхаа даа . Гээд газар дэвстэл их ангал гарч бирид ортол хагарсан газар дахин нийлжээ . Тэндээс агасчин гэртээ харьж модон саванд ус дүүргэн загасынг хийгээд хаанд аваачтал хаан урьд хожид тийм жигтэй сонин загас үзээгүй тул нээн гайхаж “Одоохон тогооч хүүхэнд аваачиж тушаагтун! Гэжээ . Тэр тогооч хүүхнийг Рум газрын хаан гурав хоногийн өмнө энэ хаанд бэлгээр МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 66 ирүүлсэн агаад ирснээс хойш хоол хийжэ үзүүлээгүй юм байжээ . Хааны шадар сайд тогооч хүүхэнд , Май энэ хэдэн загасыг шарагтун! Гээд “Ай ноёнтон нүдэт минь чамайг шалгаж үзье . Өнөөдөр Султан хаанд бэлэг хүргэж хүн ирсэн тул хэрхэн сайхан хоол хийдгээ гараа гаргаж үзүүлэгтүн” гэж хаан хэлж байна гэжээ . Хаан загасчинд дөрвөн зуун динар зоос өгсөнд загасчин тэсгэлгүй баярлан гэрийн зүг ухаан жолоогүй унантусан гүйхдээ би арай зүүдлээгүй байгаа гэж бодож явжээ . Тэр өдөр гэрийнхэндээ их юм худалдан авч нэн баяртай эхнэртээ аваачив. Энэ үеэс мөнөөх тогоочин хүүхэн загасыг цэвэрлээд халдуун тогошн хайрч өрөөсөн талыг нь дөнгөж борлуулан эргүүлтэл тогооны байшингийн туурга дундуур салаад нэгэнмаш гоо үзэсгэлэнтэй залухан хатагтай гарч ирсэн нь гоолиг сайхн биетэй , гонзгой зууван царатай , том давхартаатай нүдтэй тун ч цэвэрхэн хүүхэнб өгөөд торго дээлтэй , цэнхэр хантаазтай , бас чихэндээ том алтан ээмэгтэй , хөлийн шилбэнд бүдүүн мөнгөн бугуйвчтай МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 67 хуруундаа эрждэнийн чулуун шигтгээтэй алтан бөгж, бас хулсан таяг тулжээ . Хатагтай таягаар тогоо руу чичилж “Ай загаснуудаа , урьд ярилцсанаа санагдун!” гэхэд нь тогооч хүүхэн уханүй айж , мөнөөхөн дөрвөн загаё тогоон дотроос толгой өндийлгөж . “Чи ирвээс би ирнэ. Чи үнэн бол бид үнэнч, Чи биднийг хаяваас бид чамайг бас хаяна…” гэжээ . Мөнөөхөн хатагтай таягаар тогоог хөмрүүлж орхиод гарсны хойно тогооны байшингийн туурга хуучин янзаараа нийлэв. Тогооч хүүхэн ухаан орж загасыг үзтэл галд цөм шатаж нүүрс болсонд “Анхны байдлаанд жадаа хугалав” гэж гасалжээ . Хааныб шадар сайд хоол юу бол байна гэж орж иртэл тогооч хүүхэн мэл гайхаж цэл хөхөрсөн , өдөр хоногийн үл ялгах төдий хөгшин чавганц болсныг үзээд нэгэнтээ өшиглөөд автал сая ухаан орж саяыэ болсон хэргийг яриваас шадар сайд “Үгүй ба жигтэй юм!” гэж нэн гайхааад загасчинг дуудан ирүүлж , “аай загасчин чи саян авчирдагийн яг адил загас авчирсугай!” гэжээ . Загасчин мөнөөх цөөрөмд МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 68 очиж өгөөш тор тавьтал түрүүчийн яг ижил дөрвөн кагас орсныг хааны шадар садад аваачиж бариваас µааны шадар сайд тогооч хүүхэнд май энэ дөрвөн загасыг намайг харж байхад шарагтун! Гэжээ . Тогооч хүүхэн загасыг цэвэрлээд халуун тогоонд хийтэл тогооны байшингийн туурга ярагдаж мөнөөхн хатагтай яг хэвэр таяг тьулан гарё ирээд, таягаар тогоо руу хатгаж . “Ай загаснууд минь , урьдын ярилцсан үгийг тануус санана уу?” гэсэнд тэдгээр дөрвөн загас тогооны дотроос толгой өндийлгөн : “Чи буцваас, бид буцна Чи үнэн бол бид үнэнч, Чи биднийг хаяваас бид чамайг орхино” гэтэл Хатагтай таягаар тогоог хөмрүүлээд гарч одсоны дараа байшингийн хана бүтэн болжээ . Долоо дахв шөнө эхлэхэд Шахразада үргэлжлүүлэн ярьсан нь : “Ай цагиыг эзэлсэн хаан минь, тэндээс хатагтай таягаар тогоог хөмрүүлээд гарч одсоны дараа байшингийн хана бүтэн болжээ . Шадар сайд үнэхээр гайхаж, “ийм хэргийг хаанд эс айлтгаж үл болн” гэж үзсүгэй!” гэжээ . Шадар сайд загасчныг дуудан түрүүчийн адил загас МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 69 авчирсугай хэмээн гурван хүнээр харгалзуулан явуулсанд загасчин төдөлгүй дөрвөн өнгийн загас авчирсанд хаан загасчинд дөрвөн зуун динар зоос шагнажээ . Тэгээд , хаан “Энэ дөрвөн загасыг намайг харж байхад чи өөрөө шарагтун!” гэж сайддаа зарлиг болов. Шадар сайд “За” гээд халуун то