7. ᠡᠪᠲᠦ ᠱᠠᠭᠠᠵᠠᠭᠠᠢ ᠪᠤᠭᠤ ᠪᠠᠷᠢᠨ᠎ᠠ 《ᠠᠪᠤ ᠴᠡᠴᠡᠷᠯᠢᠭ ᠲᠤ ᠣᠷᠣᠭᠰᠠᠨ ᠨᠢ》 ᠳ᠋᠊ ᠭᠠᠷᠮ᠎ᠠ .pdf

7 . Эвт ша а зга й б у га б а рина Хү ү х дү ү д су мын тө в дээр эр гэж ир эв. Шинэх эн байшингийн гадаа нэг машин зо гсо о дядар сан ө вө ө , эмээ х о ёр юм бу у лгаж зө ө х гэж зү дэр ч байв. -Хү ү х дү ү д ээ, энэ айлд ту салъя! гэж Баяр аа х элэв. -Тэгье! -Зө ө лцө е! -Өвө ө , эмээ бид зө ө е! -Ээ бу ян нь дэлгэр . Таван х ү ү х эд цай чанах ын зу у р т л машин дээр х авдар сав, о р дэр ийг бу у лган зө ө ж о р х ило о . -Гялайлаа х ү ү х эд минь, гялайлаа! Зу у насал! -Зү гээр ээ, эмээ! -Баяр тай, ө вө ө ! A Хү ү х дү ү д ө ө р сдө ө ч гайх ах аар тийм тү р гэн зө ө сө н бо ло х о о р / нэг мэдэх эд машин х о о со нбайх ад нь бү р гайх ав. - Ямар х ө гийн юм бэ? гэж Баяр аа ду у алдлаа. -Хар ин тийм. Эвт шаазгай бу га бар ина гэдэг чинь энэ шү ү дээ! -Хү ү х дү ү д ээ, бид юу ч х ийж чадах юм байна. Гагцх ү ү бид ту с ту сдаа байгаа, бас х ү чээнэгтгэх гү й, ажилгү й су у гаа бо ло х о о р л у йдаж байгаа юм байна шү ү дээ гэж То го о х элэв. -За тэгвэл х ү чээ нэгтгэе. Аль вэ ө ө р х ийх юм, байна у у ? Тэгтэл шу у гилдаж яваа жаалу у дын мө р дээр нэг жаах ан дү ү машиных аа ө р ө ө сө н ду гу йгу нагачих аад х ийх гэж о р о лдо ж ядаж байв. -Миний дү ү яаж байгаа юм бэ? -Машин. -Машины нь ду гу й салаад у наж о р х иж. -Засаж ө гье! -Аль вэ, Баяр аа, то гло о мыг нь ав, гэр чинь о йр шү ү дээ. Сү х ээ гү й, бах ь эр гү ү лгү ү р авчир ! Хү ү х дү ү д машиныг нь авч но го о н дээр су у цгаав. Баяр аа яг л то м машин засах гэж байгаа юмшиг машиныг х ажу у ду у лж тавилаа. Сү х ээ ч до р х но о ир лээ. -Баяр аа нө гө ө ду гу йг нь ав. -Уу х ай. Л -Наад бах иар аа го лыг нь сайн х авч! -Бас ачааны нь бү х ээгийг тө мө р у тсаар то р го о со н юм байна шү ү дээ. -Одо о ду гу йгаа х ий! гэх члэн х ү н бү р х элээд зо гсо х гү й гар о р о лцо н жижигх эн машиныгзасалцав. -Одо о х ү ү х дү ү д ээ, машиныг нь гялалзтал ар чиж ө гье. Сү ү лд нь манайд бид бү х эн о чно .Манайд ийм но го о н бу даг зө ндө ө бий! гэж Чимгээ ду гу йг х ийсний х о йно х элээд ну сных аа алчу у р ыг гар гаж то гло о мын машиныг гялалзтал ар члаа. Өнө ө х машины эзэн жаалд их эдбаяр лав. Хү ү х дү ү д х ө гжө ө нтэй сэр гэлэн бо лло о . -Ур а! Машин зассан! -Бү гдээр ээ зассан шү ү дээ! гэж тэд жаах ан х ү ү г машинаа чир эн гэр р ү ү гээ о чих ыг х ар жх элэв. Үнэх ээр тэдний бү гдээр энгийн нь сэтгэл тэр машиныг засах ад ту салжээ. Хэдийгээр энэ ажил ө чү ү х эн жаах ан бо ло вч бү гдээр ээ гар х ү р сэн юм бо ло х о о р х ү ү х дү ү дийн сэтгэлийгих эд баяр лу у лав. -Хү ү х дү ү д ээ, бү гдээр ээ нийлж юм бү тээвэл бо лдо г юм байна. Хү нээс ч ну у х гү й ө ө р ийнчадах чинээгээр ээ л х ү нд ту с бо лбо л аятайх ан юм байна гэж Чимгээ х эллээ. -Одо о яах вэ? гэж нэг нь асу у в. Үдэш о р о й бо лж, нар далд о р о о д, х ү ү х дү ү д гадаа ид шу у гилдан то гло ж байлаа. Су р гу у лийнх ашаа у р у у тэд явсаар о р цго о в. Зу н бо лж тэнд бу жигнаж байсан х ү ү х дү ү д цө м тал тал тийш о р цго о жээ. Хар ин багш нар ын байр наас нэг х ү ү х эд со нин шо х о о р х о н у ншсаар гар ч ир лээ. -Жаал аа со нинго о ү зү ү лээч! гэж Чимгээ гу йв. -Үзвэл ү з л дээ. Хар ин би бү р ө гө х гү й шү ү , яагаад вэ гэвэл энэ со нин дээр загас ү р жү ү лэхзө влө лгө ө байгаа юм гэж тэр жаал х элэв. -Загас ү р жү ү лэх ээ?! A -Тиймээ загасны сав яаж бар их , бас, зө гий яаж ү р жү ү лэх / зэр гийг бичсэн байгаа юм. Хү ү х дү ү д их эд со нир х о н авч у ншив. Үнэх ээр тэр со нин дээр загас х эр х эн ү р жү ү лэх , зө гийг яаж ө сгө х ийг то вч то до р х о й бичсэн байв. -Хү ү х дү ү д вэ! Су р гу у льдаа загастай бо лъё, тэгэх ү ү ? гэж Баяр аа х элэв. -Зө гий ү р жү ү лбэл до ту у р байр ны х ү ү х дү ү д зө гийн бал идээд л ёсто й го ё до о гэж Сү х ээх эллээ. -Бал гэнэ ий?! Ямар бал? гэх нэг х ү ү х дийн ду у гар лаа. Тэр бо л Жамц байв. Жамц тэднү ү сийгтү р ү ү нээс х о йш дагасаар яваа билээ. Тэгэх дээ ө ө р сдө д нь х элэх гү й « у у гдаж сэм дагажээ. Ер нь эр тний явдлаас х о йш су мын тө вийн бү х х ү ү х эд Жамцыг ү зэж чадах аа байв. Жамц ү нэх ээрганцаар даж, у йдаж, х ү ү х дү ү дтэйгээ нийлэх сэн гэх ээс бү р зо вж гү йцэв. Хү ү х дү ү д тү ү нийг х аана ч эелдгээр у гтсангү й. Жамц идэх ду р тай билээ. Ялангу яа амттай юманд бо л о нцго йду р тай юм. Тийм ч у чр аас зө гийн балны ту х ай со нсо о д тэсэж чадсангү й. -Тийм ээ бал! Зө гийн бал! Хү ү х дү ү д зө гийн баланд цадах бо лно . Хар ин чамд ө гө х гү й. Яагаадвэ гэвэл. гэж Сү х ээ у у р тай х элэв. -Байг даа, х ө ө р х ийг! Жамц бу р у у гаа х ү лээж байгаа шү ү дээ гэж Чимгээ ө р ө вдө в. -Му у х ү ү х эд ду тагдлаа бү р эн засаагү й цагт бидний ду нд байх эр х байх гү й гэж Дэмбээ х эллээ. -Тийм шү ү . Жамц чи яв, яв! -Ду тагдлаа бү р засчих аад л эр гэж ир . -Би зө гий о лж ө гье л дээ гэж Жамц гу йв. Чиний зө гий бидэнд х эр эггү й! Хү ү х дү ү д Жамцад ү нэх ээр их го мджээ. Хэр эв тийм их го мдо о гү йсэн бо л яалаа гэж х ату у ү гх элэх вэ. Жамц ч тэгээд х о лдо х о о с ө ө р ар гагү й бо лло о Хү ү х дү ү д о р о й бо лто л яр ьцгаав. Загас ү р жү ү лж, х эд х эдэн сав загас ангидаа тавина. Басзө гий ү р жү ү лнэ. Тэр зө гийнө ө с Л амтат бал авч до ту у р байр ны жаалу у дад ө гнө гэх зэр гээр х ү ү х дү ү д х ийх ажлаа сэтгэлдээ тө сө ө лцгө ө в. Тэгсэн чинь чу х амдаа загас гэдэг нь Халиу ныго лын жар аах ай биш зо р иу д ө р ө ө тасалгаанд байлгадаг ө ө р загас, зө гий ч х ээр ийн зө гий биш, тэжээмэл ту сгай ү ү лдр ийн амьтан байдгийг х ү ү х дү ү д яаж мэдэх билээ. Жамц х ү ү х дү ү дээс х о лдо ж явах даа « Зө гий бар ина даа» гэж бо до ж явлаа. Тэр « х ү ү х дү ү дийнну у цыг мэдсэн шү ү дээ» гэж бо до н « Намайг х ө ө гө ө д байгаа бо л би х о р о ндо о тэр зө гийг нь тэднээс ө мнө ү р жү ү лж балыг нь авна даа!» гэж шийдлээ. Мар гааш ө глө ө нь яагаа ч, ү гү й эр т Жамц зө гий о ло х о о р явлаа. Тэр о йд о чиж, но днин намар о ло н зө гий эр гэлдэж байсан ө мх х ө гшин мо до нд х ү р эв. Тэр мо до нд бө ө р ө нх ий бө ө р ө нх ийцагаан юм байлаа. Зө гийнү ү д тэр цагаан юмнаас гар ч о р ж байв. Энэ ү ү р нь байх . Хэр эв ү ү р ийг нь аваад явбал зө гийнү ү д аяндаа х о йно о с дагах гү й х аашаа зайлах вэ гэж Жамцбо дло о . Тэгээд зө гийний ү ү р энд дө нгө ж х ү р эв ү ү , ү гү й юу бө ө н аюу л бо ло в. Үй о ло н зө гий, дү нгэнэн нисч гар х у р у у х ү зү ү х о о ло йны энд тэндгү й х атгав. Жамц айж зу гтаагаад ч нэмэрбо лсо нгү й. Жамц зө гийд идү ү лж гү йцлээ. Тэр эцэст Халиу ны го л у р у у х ар айн о р ло о . Мар гааш нь Жамц нү ү р ам нь бо о лтто й гэр тээ х эвтэж байлаа. -Үгү й ер дө ө , ингэх гэж. Юу ны чинь зө гий! Юу ны чинь бал! Ингэсээр х о р о нд нь х о р до жү х вэл яана! Ээ элээ минь, х алаг минь! гэж ээж нь тү ү ний х авдар дээр тар аг тү р х эн ү глэж су у лаа. 8 . Мо нго н шү ү дэр Нэгэн ө дө р х ү ү х дү ү д маш со нин зү йлийг ү зэв. ^ Су мын х ү ү х дийн цэцэр лэгийн ө мнө х ашаан до то р бар илгачин х о ёр ах ямар нэгэнсо нир х о лто й юм х ийж байлаа. -Ах аа, ах аа юу х ийж байгаа юм бэ? гэж х ү ү х дү ү д тэнд ө р сө н ду гу й х элбэр тэй зү йл, х ажу у днь зу у р ч бу й шавр ыг х ар ан гайх ан асу у в. -Яах нь вэ? -Хэл л дээ ах аа. Хү ү х дү ү дийн их эд со нир х со н цар айг х ар аад х о ёр ах бие бие р ү ү гээ инээмсэглэн х ар ж: -Энд маш сайх ан юм х ийнэ. Хар ин та нар ту салбал зү гээр сэн. Хэзээ ч билээ дээ. Энэ зу н люмдаг х эдэн х ү ү х эд « дү ү нар таа ту слах » бү лэг гэдгийг байгу у лсан юм гэнэ билээ. Тэр бү лэг даанч эвгү й юм х ийж х ү ү х дү ү дийг гэр ээс нь о р гу у лж байсан бо ло вч у гтаа бо л сайх ан ү йлсбү тээх гэсэн юм билээ л дээ. Бид бас х ү ү х дү ү дэд ту стай юм х ийх ү ү р эг авсан у лс л даа. Цэцэр лэгийн жаах ан дү ү нар ыгцэнгү ү лэх ийн ту лд манай бар илгынх ан эднийх ийг то х ижу у лж ө гнө гэсэн юм. Тэгтэл юу ны тү р ү ү н у сан о р гилу у р бар их гэж о р о лдо ж байгаа маань энэ. Хэр эв бидэнд ту салж, го ло о с у сзө ө х юм бо л та нар бас л ялгаагү й энэ ажлыг х ийлцлээ гэсэн ү г шү ү дээ! гэж нэг ах х элэв. -Усан о р гилу у р гэнэ ий? -Тийм ээ, у сан о р гилу у р ! Бас цэцэг тар ина. То гло о мын х ө ө р х ө н талбай бар ина. -Ямар го ё вэ! Бид цө мө ө р ө ө тэр ажилд ту слалцвал бо ло х у у ? -Бо ло лгү й яах ав, за х ү ү х дү ү д ээ го ло о с у с зө ө ! Хү ү х дү ү дэд ийм ажил л х эр эгтэй байсан юм. Тийм ч у чр аас х ү ү х дү ү д маш их х ө гжө ө н шу у гиантайгаар у с зө ө х ө ө р го л у р у у х у вин авч гү йлдлээ. Замдаа Баяр аа х элэх нь: -Хү ү х дү ү д ээ! Тэр у сан о р гилу у р ын нь до то р загас явж байвал мө н го ёо ! Л -Нээр ээ тийм шү ү , загас бар ья. Тэгээд у сан о р гилу у р ын у сан до то р загас явж байг! Хү ү х дү ү дх ар аад л. -Ер ө ө сө ө со нинд загас ү р жү ү л гэсэн шү ү дээ. Тэд ө дө р жингө ө у с зө ө в. Зар им нь шавар зу у р ах ад ту салж бас зар им нь чу лу у гаар ду гу й х анаө р ө х ө д гар ч х ү р ч ү зэж байв. Ор о й нь таву у лаа Халиу ны го л у р у у явлаа. Хэдийгээр ганцх ан дэгээтэй байсан бо ло вч тэд загас бар их аар шийдсэн байв. Баяр аа тэр дэгээг го л у р у у шидчих ээд ү нэх ээр му ндаг загасчин шиг их эд анх аар ан х ар жзо гсло о . Бу сад нь тээр тэнд х ү лээн зо гсо но . Загас санаснаар амар х ан бар игдсангү й. Сү х ээ бү р сү ү лдээ у йдаж гү йцээд: -Хү ү х дү ү д ээ, ер ө ө сө ө ингэж дэмий зо гсо о д яах юм бэ. Жар аах ай бар ья л даа гэж гу йв. -Яаж? -Яах ав дээ нэг юмаар л шү ү х гү й юу , тийм нэг дааву у гаар . ө мдө ө р ө ө шү ү сэн ч яадаг юм! -Ха х а х а! гэж х ү ү х дү ү д инээлдэв. -Татаар ай, татаар ай! гэж тэндээс Баяр аа х ашгир лаа. Үнэх ээр нэг му ндаг загас дэгээнд ньо р со н мэт тэр гэдэр гээ цах лан х ү чтэй у гзар ч байв. Дэгээнд нь нэг юм тээглэсэн бо ло лто й. -Дэгээ чинь мо до нд о р о о цо лдсо н юм биш биз дээ? гэж То го о асу у в. -Үгү й, ү гү й, ту н саях ан х ө дө лсө н, намайг чангаасан гэж Баяр аа сү р тэй х элэв. Хү ү х дү ү д дэгээний о о ср о о с х ү члэн чангаав. Тэгсэн чинь загасны о р о нд х ар ин нэгэн то м х арү ндэс о о со р т нь о р о о цо лдсо о р гар ч ир эх нь тэр . -Тү й, яадаг му у х о г вэ! гэж Баяр аа ду у алдав. Хү ү х дү ү дийг эр гэн х ар ах ад х ар ин Сү х ээ цамцаатайлан жар аах ай шү ү х ээр бө х ийж байв. -Жар аах ай бар ья. Хү ү х дү ү д ээ, ер ө ө сө ө то м загасаар яах A юм бэ. Жар аах ай бо л жижигх эн,бага у санд л таар на гэж нэг нь / х элснээр бү гд Сү х ээ р ү ү о чло о . Тэд о р о й бо лто л жар аах ай шү ү в. Энэ ажил ү нэх ээр х ө гжө ө нтэй байлаа. Жар аах айг х о ёр ньү р гээнэ х о ёр нь цамцыг дэлгэн бар ьж у сан до то р зо гсо ж х ү лээнэ. Жар аах ай нө гө ө х о ёр о о с ү р гэж бө ө нө ө р ө ө го л у р у у дан, у р сгал дагаж ир эх бө гө ө д тийм бө ө н жар аах айг цамцандээгү ү р ө нгө р мө гц л Сү х ээ, Баяр аа х о ёр то р о о дээш ө р гө нө . Тэгэх эд нэг юм у у , х о ёр жар аах ай заавал бар игддаг билээ. Чимгээ бо л зө вх ө н тэдний бар их ыг х ар ж л: -Яанаа, ир лээ! Цамцаа ө р гө ө ч дээ! гэж ду у алдах л ажилтай байв. Бар ьсан жар аах айгаажимсний шү ү сний то м шилэнд х ийлээ. Үдэш о р о й бо лло о . Гэвч х ү ү х дү ү д явах ыг х ү ссэнгү й. Го лын эр эг дээр тү ү дэг асаан шө нөжар аах ай бар их юм бо ло в. Хэр эв о йн цагдаа Чү лтэм гу ай ир ж гал тү лэв гэж зэмлээгү йсэн бо л тэд шө нө дө л бо лто л су у хбайв. Нө гө ө тэйгү ү р х эн нь ч билээ, нэг нь агаар ду таж, у с нь багадсанаас му у жр ан алдаж бу й шилтэй жар аах айг х ар аад -Хү ү х дү ү д ээ, эд нар чинь цө мө ө р ө ө ү х эж байна! гэж ду у алдсан юмсанж. -Нээр ээ тийм байна. Одо о яах вэ? -Хар аач! Нэгний нь цагаан ө ех ий дээшээ х ар чих лаа гэж ду у алдацгаав. -Усанд нь бу цааж тавья. -Нээр ээ тэгье -Усан о р гилу у р ыг бар ьсан х о йно жар аах айг шу у д бар ьсан до р о о л аваачиж х ийе гэлцэв. Усан о р гилу у р ч у дах гү й бэлэн бо лло о . Нэг сайх ан ө глө ө тэр о р гилу у р ажиллаж х ү ү х дү ү дийгх ар саар байтал о ло н ө нгө ө р со ло нго р о х у сан ду слу у д нь ү зэсгэлэн тө гс цацар ч эх лэв. Тэр ду слу у д яг л мө нгө н шү ү дэр шиг цэвэр ту нгалаг байлаа. Хү ү х дийн сэтгэл ч тэр мө нгө н шү ү дэр шиг ту нгалаг дэвэр юм. / Хэр эв тиймгү й бо л тэр о р гилу у р ын до о д биенээ у сан до то р жар аах ай х ө вж, тэр о р гилу у ртийм амар х ан бү тэх ч ү гү й байсан биз. Одо о х о ндо о энд жар аах ай л байна. Цаашдаа ө нгийн чу лу у , жинх энэ су у р ин газр ын о ло н ө нгө т загас тэнд бү жиглэн то гло х ч юм у у х эн мэдэх вэ. Тэд мө р ө ө дө лд ду р тай юм. Мө р ө ө дө л нь талаар ө нгө р ө х гү й. 1 9 7 6 о н \ ГАРЧИГ / Өмнө х ү г 3 Зо р игто й х ү ү /1 9 8 1 / 9 Зу дын жил 3 7 Аав цэцэр лэгт о р со н нь 6 9 Тү н тү н-пин пан бу юу о йн дээр эмчид /1 9 7 6 / 9 9 Бо лд Цэцгээ х о ёр ын ту у ж 1 3 8 Мө нгө н шү ү дэр /1 9 7 9 о нд/ 1 7 9