［ᠨᠠᠰᠤᠨ᠋ᠤ᠋ᠷᠲᠤ］ （ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ᠂ ᠺᠢᠷᠢᠯ） ᠰᠤᠷᠪᠤᠯᠵᠢᠯᠠᠭ᠎ᠠ （1） .docx

ᠰ᠊ · ᠨᠠᠰᠤ ᠨ᠋ᠤ᠋ᠷ ᠲᠤ ᠶᠢᠨ 2016 ᠣᠨ ᠤ 8 ᠳᠤ ᠭᠠᠷ ᠰᠠᠷ ᠠ ᠶᠢᠨ 16 ᠡᠳᠦ ᠷ᠊ ︽ᠮᠣᠩᠭ ᠤᠯ ᠤ ᠨ᠊ ᠮᠡ ᠳᠡᠭᠡ︾ ᠰᠣ ᠨᠢᠨ ᠳᠤ ᠥᠭ ᠭᠦᠭᠰ ᠠ ᠶ᠊ ᠠᠷᠢᠯᠴ ᠠᠯᠭ ᠠ ᠰ᠊ · ᠨᠠᠰᠤᠨ ᠤᠷᠲ ᠤ᠄ ᠬᠡᠯᠡ᠂ ᠰ᠊ ᠣᠶᠣᠯ ᠤᠨ ᠢᠶ ᠠᠨ ᠠᠯ ᠲᠠᠨ ᠴᠤᠯ ᠪᠤᠭᠤᠷ ᠢ ᠴᠢ ᠩᠭ ᠠ ᠠᠳᠬᠤᠭ ᠰᠠᠨ ᠤᠯ ᠤᠰ ᠲᠣᠭᠲ ᠠᠪᠤᠷᠢᠲ ᠠᠢ ᠬᠥᠭᠵᠢ ᠳᠡᠭ ᠡᠶᠢᠨ ᠥᠭᠦᠯᠡ ᠵᠦ ᠰᠠᠭᠤᠭ ᠠ ᠡᠷ ᠬᠢᠮ ᠪᠣᠯ ᠥᠪ ᠥᠷ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠨ ᠶᠡᠭᠡ ᠰᠤᠷ ᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠪᠠᠭᠰᠢ᠂ ᠬᠡᠯᠡ ᠰᠢᠨ᠋ᠵᠢ ᠯᠡᠯ ᠤᠨ ᠤᠬ ᠠᠭᠠᠨ ᠤ ᠳ᠋ᠣᠺᠲ᠋ᠣᠷ᠂ ᠫᠷᠣᠹ ᠧᠰᠰᠣᠷ ᠰ᠊ · ᠨᠠᠰᠤᠨ ᠤᠷᠲ ᠤ ᠭᠤᠸᠠᠢ᠃ ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠢ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠶᠡᠷᠦ ᠩᠬᠡᠶᠢ ᠯᠡᠭᠴᠢ ᠶᠢᠨ ᠢᠪᠡᠭᠡᠯ ᠳᠣᠣ ᠷ᠊ ᠠ ᠤᠯᠠᠭᠠ ᠨ᠋ᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ ᠬᠤᠲ ᠠᠨ ᠠ ᠵᠣᠬᠢᠶ ᠠᠨ ᠪᠠᠶᠢ ᠭᠤᠯᠤᠭᠳᠠ ᠵᠤ ᠪᠤᠢ ︽ᠣᠯᠠᠨ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴ ᠢ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠨ ᠤ ᠠᠷᠪᠠᠨ ᠨᠢᠭᠡᠳ ᠦᠭᠡᠷ ᠶᠡᠭᠡ ᠬᠤᠷ ᠠᠯ ᠳᠤ︾ ᠣᠷᠣᠯᠴᠠ ᠵᠤ ᠤ ᠠᠶᠢᠬ ᠤ ᠦᠶ ᠡ ᠪᠠᠷ ᠠᠭᠤᠯ ᠵᠠᠵᠤ ᠶᠠᠷᠢᠯᠴᠠᠯ ᠠ᠃ — ᠲᠠ ᠪᠣᠯ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠳᠤ ᠲᠠᠨᠢ ᠭᠳᠠᠭ ᠰᠠᠨ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠢ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠨ᠃ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠶᠢᠨ ᠥᠨ᠋ᠴᠥᠭ ᠪᠤᠯᠤᠩ ᠪᠦᠷᠢ ᠠᠴᠠ ᠢᠷᠡᠭᠰᠡᠨ ᠱᠠᠪᠢ ᠨᠠᠷ᠂ ᠬᠠᠮᠲ ᠤᠷᠠᠨ ᠵᠢᠳᠬᠦᠭᠴᠢ ᠳ᠋᠊ ᠨᠢ ᠨᠠᠰᠤᠨ ᠪᠠᠭᠰᠢ ᠠ᠋ ᠬᠡᠮᠡ ᠨ᠊ ᠲᠣᠬᠤᠢ ᠡᠷᠭᠦᠨ ᠠᠮᠤᠷ ᠮᠡᠨ ᠲᠤ ᠶᠢ ᠲᠠᠨᠢ ᠡᠷᠢ ᠵᠦ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ ᠶᠢ ᠬᠠᠷ ᠠᠬᠤ ᠳ᠋᠊ ᠤ ᠰᠠᠶᠢ ᠬᠠᠨ ᠪᠠᠶᠢ ᠯ᠊ ᠠ᠃ ᠠᠳᠡ ᠬᠦᠷ ᠦᠯᠴᠡᠨ ᠢᠷᠡᠭᠰᠡᠨ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲ ᠠ ᠮᠡᠷ ᠭᠡᠳ ᠢ ᠪᠦᠭᠦᠳᠡ ᠶᠢ ᠨᠢ ᠲᠠᠨᠢ ᠵᠤ᠂ ᠮᠡᠳᠡ ᠵᠦ ᠪᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ ᠦᠦ︖ — ᠶᠠᠭᠤ ᠨ᠊ ᠲᠦᠷᠦ ᠭᠦᠨ ᠳ᠋᠊ ᠤ ᠡᠪᠦᠭᠡ ᠳᠡᠭᠡᠳᠦᠰ ᠤᠨ ᠢᠶᠠᠨ ᠥᠯᠥᠭ ᠢ ᠨᠤᠲᠤᠭ ᠲᠤ ᠬᠦ ᠷᠦᠯᠴᠡ ᠨ᠊ ᠢᠷᠠᠵᠤ᠂ ᠰᠡᠷ ᠢᠭᠦᠨ ᠲᠤᠩ ᠭᠠᠯᠠᠭ ᠠᠭ ᠠᠷ ᠢ ᠶᠠᠷ ᠨᠢ ᠠᠮᠢᠰᠬᠤᠯᠯ ᠠᠵᠤ᠂ ᠬᠦ ᠬᠡ ᠲᠡᠭᠷ ᠢ ᠳᠣᠣ ᠷ᠊ ᠠ ᠨ᠊ ᠢ ᠠᠯᠬᠤᠯ ᠠᠵᠤ᠂ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠨ ᠨᠥᠬᠦ ᠳ᠋᠊ ᠲᠠᠢ ᠪᠠ ᠨ᠊᠂ ᠱᠠᠪᠢ ᠨᠠᠷ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠨ ᠠᠭᠤᠯᠵᠠᠨ ᠤᠴᠠ ᠷᠠᠵᠤ᠂ ᠰᠡᠳᠬ ᠢᠯ ᠤᠨ ᠢᠶᠠᠨ ᠦᠭ ᠡ ᠶᠢ ᠬᠡᠯᠡᠯ ᠴᠡᠨ᠂ ᠥᠩ ᠭᠡᠷᠡᠭᠰᠡᠨ ᠬᠤᠭᠤᠴᠠ ᠭᠠᠨ ᠳᠤ ᠬᠡᠨ ᠶᠠᠭᠤ ᠪᠦᠲ ᠦᠭᠡᠵᠦ᠂ ᠲᠤᠭᠤᠷᠪᠢᠪᠠ᠂ ᠬᠡᠨ ᠠᠴᠠ ᠶᠠᠮᠠ ᠷ᠊ ᠰᠢ ᠨ᠊ ᠡ ᠰᠠᠨᠠᠭ ᠠ ᠣᠨᠤᠭ ᠠ ᠭᠠᠷᠪ ᠠ ᠭᠡᠳᠡ ᠬ᠋᠊ ᠢ ᠴᠢᠬᠢ ᠪᠠᠷ ᠢᠶᠠᠨ ᠳᠤᠭ ᠤᠯᠵᠤ᠂ ᠪᠡᠶ ᠡ ᠰᠡᠳᠬ ᠢᠯ ᠢ ᠶᠠᠷ ᠢᠶᠠᠨ ᠮᠡᠳᠡ ᠷᠡᠵᠦ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠲᠠᠯᠠᠷᠬᠠᠭ ᠠᠳ ᠬᠠᠨᠤᠰᠢ ᠦᠭ ᠢ ᠰᠠᠭᠤᠨ ᠠ᠃ ᠦᠨᠡᠨ ᠬᠡᠷᠡᠭ ᠲᠤ ᠪᠠᠨ ᠨᠠᠳᠠ ᠳᠤ ᠪᠣᠯᠣᠨ ᠮᠢ ᠨᠤ ᠨᠠᠶᠢ ᠵᠠ ᠨᠥᠬᠦ ᠳ᠋᠊ ᠲᠤ ᠢᠢ ᠮᠦ ᠰ᠊ ᠠᠶᠢᠬᠠ ᠨ᠊ ᠪᠣᠯᠣᠮᠵᠢ ᠶᠢ ᠬᠡᠨ ᠣᠯ ᠭᠤᠪᠠ ᠭᠡᠪᠡᠯ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠨ ᠲᠥᠷ ᠥ᠃ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠶᠡᠷᠦ ᠩᠬᠡᠶᠢ ᠯᠡᠭᠴᠢ ᠡᠨᠡ ᠬᠦ ᠶᠡᠭᠡ ᠬᠤᠷ ᠠᠯ ᠢ ᠥᠪᠡᠷ ᠤᠨ ᠢᠪᠡᠭᠡᠯ ᠳᠣᠣᠷ ᠠ ᠵᠣᠬᠢᠶ ᠠᠨ ᠪᠠᠶᠢ ᠭᠤᠯᠵᠤ᠂ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠢ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠳ ᠤᠨ ᠳᠠᠭ ᠤ ᠬᠤᠭᠤᠯᠠ ᠢ᠂ ᠪᠠᠶᠢ ᠷᠢ ᠰᠠᠭᠤᠷᠢ ᠶᠢ ᠰᠣᠨᠣᠰᠤᠨ ᠠ ᠭᠡᠳᠡ ᠬ᠋᠊ ᠤᠬ ᠠᠭᠠᠨ ᠲᠠᠢ ᠬᠦ ᠮᠥᠨ ᠤ ᠰᠢ ᠨ᠋ᠵᠢ ᠰᠢᠦ᠃ ᠶᠡᠷ ᠦᠩᠬᠡᠶᠢ ᠯᠡᠭᠴᠢ ᠶᠢᠨ ᠲᠠᠮᠠᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠨ᠊ ᠭᠠ ᠵᠠᠷ ᠪᠣᠯᠣᠨ ᠬᠤᠯᠪ ᠣᠭᠳᠠ ᠬᠤ ᠪᠠᠶᠢ ᠭᠤᠯᠭ ᠠ ᠨᠤᠭᠤᠳ᠂ ᠮᠠᠨ ᠤ ᠬ᠊ ᠡᠯᠡ ᠰᠢᠨ᠋ᠵᠢ ᠯᠡᠯ ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢ ᠶᠡᠯᠡᠩ ᠤᠨ ᠬ᠊ ᠶᠢᠨ ᠮᠠᠰᠢ ᠰᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠵᠣᠬᠢᠶ ᠠᠨ ᠪᠠᠶᠢ ᠭᠤᠯᠵᠤ ᠪᠠᠶᠢᠭ ᠠ ᠶᠤᠮ ᠪᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ᠃ ᠠᠳᠡ ᠪᠢ ᠥᠪᠡᠷ ᠤᠨ ᠪᠠᠭᠰᠢ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠨ ᠬᠦᠷᠦ ᠯᠴᠡᠨ ᠢᠷᠡᠭᠰᠡᠨ᠃ ᠪᠠᠭᠰᠢ ᠮᠠᠨ ᠢ ᠴᠠ ᠬ᠋᠊ ᠭᠠᠷ ᠤᠢ ᠶᠢᠨ ᠡᠮᠦ ᠨ᠊ ᠡ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠶᠡᠷᠦ ᠩᠬᠡᠶᠢ ᠯᠡᠭᠴᠢ ᠴ᠊ · ᠡᠯᠪᠡ ᠭᠳᠣᠷᠵ ᠢ ᠠᠴᠠ ᠲᠥᠷᠥ ᠶᠢᠨ ᠳᠡᠭᠡᠳ ᠦ ᠱᠠ ᠩᠨᠠᠯ ᠪᠣᠯᠬ ᠤ ︽ᠠᠯᠲ ᠠᠨ ᠭᠠᠳᠠᠰᠤ︾ ᠣᠳᠣ ᠨ᠊ ᠢ ᠬᠦ ᠷᠲᠡᠯ ᠡ᠃ ᠪᠠᠭᠰᠢ ᠮᠠᠨᠢ ᠡᠨᠡ ᠵᠢᠯ 86 ᠬᠦ ᠷᠴᠦ ᠪᠤᠢ᠃ ᠡᠨᠡ ᠮᠡᠲᠦ ᠴᠢᠯᠡ ᠨ᠊ ᠪᠠᠶᠠᠷ ᠲᠤ ᠮᠥᠴ ᠡ ᠳᠠᠪ ᠬᠤᠴᠠ ᠭᠰᠠᠨ ᠣᠯ ᠠᠨ ᠰᠠᠶᠢ ᠬᠠᠨ ᠦᠢ ᠯᠡ ᠶᠠᠪᠤᠳᠠᠯ ᠳᠠᠪᠬᠤᠴᠠ ᠭᠰᠠᠨ ᠦᠢ ᠯᠡ ᠶᠠᠪᠤᠳᠠᠯ ᠤᠨ ᠭᠡᠷᠡᠴ ᠢ ᠪᠣᠯᠤᠭ ᠠᠳ ᠵᠣᠭᠰᠣᠵᠤ ᠪᠠᠶᠢᠨ ᠠ᠂ ᠠᠬ ᠠ ᠨᠢ᠃ ᠨᠥᠬᠦ ᠭᠡᠲᠠᠶᠢ ᠭᠦᠷ᠂ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠢ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠳ ᠮᠠᠨᠢ ᠥᠩ ᠭᠡᠷᠡᠭᠰᠡᠨ ᠬᠤᠭᠤᠴᠠᠭ ᠠᠨ ᠳᠤ ᠥᠪᠡᠷ ᠥᠪᠡᠷ ᠤᠨ ᠠᠵᠢ ᠯᠯᠠᠳᠠᠭ ᠰᠠᠯᠪᠤᠷ ᠢ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠶᠡᠭᠡ ᠵᠦᠢᠯ ᠢ ᠬᠢᠵᠡᠢ᠃ ᠮᠠᠨ ᠤ ᠰᠤᠷ ᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠪᠣᠯᠤᠭ ᠠᠳ ᠥᠪ ᠥᠷ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠳᠤ ᠠᠵᠤ ᠲᠥᠷᠥᠵ ᠦ ᠪᠤᠢ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠢ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠳ ᠤᠨ ᠲᠤᠬᠠᠢ ᠳᠤ ᠴᠦ ᠰᠤᠳᠤᠯᠭ ᠠ᠂ ᠰᠢᠨ᠋ᠵᠢ ᠯᠡᠭᠡᠨ ᠤ ᠪᠦᠲ ᠦᠭᠡᠯ ᠠᠷᠪᠢᠨ ᠲᠠ ᠢ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ ᠪᠠᠨ ᠵᠣᠷᠢ ᠭᠤᠳᠠ ᠲᠡᠮᠳᠡᠭ ᠯᠡᠨ ᠬᠡᠯᠡᠬᠦ ᠶᠢ ᠬᠦᠰᠡᠵᠦ ᠪᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ᠃ — ︽᠁ ᠬᠡᠴ ᠢᠨᠡᠨ ᠴᠦ ᠤᠳᠠ ᠬ᠋᠊ ᠠ ᠬᠤᠷ ᠠᠯᠳᠤᠵ ᠤ ᠤ ᠣᠯᠣᠨ ᠠ᠃ ᠬᠠᠮᠤᠭ ᠤᠨ ᠭᠤᠣᠯ ᠨᠢ ᠦᠷ ᠡ ᠳ᠋ᠦᠩ︾ ᠬᠡᠮᠡ ᠨ᠊ ᠭᠧ ᠷᠮᠠᠨ ᠠᠴᠠ ᠢᠷᠡᠭᠰᠡᠨ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠢ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠨ Оливер Корф ᠰᠡᠳᠬ ᠢᠭᠳᠡᠯ ᠢᠶ ᠠᠨ ᠬᠤᠪᠢᠶᠠᠯᠴᠠ ᠵᠤ ᠪᠠᠶᠢ ᠭᠰᠠᠨ᠃ ᠲᠠᠨ ᠤ ᠲᠡᠭᠡᠭᠡᠵ ᠦ ᠢ ᠷᠡᠭᠰᠡᠨ ᠵᠣᠷᠢ ᠯᠭ ᠠ ᠪᠡᠶᠡᠯᠡ ᠬᠦ ᠮᠠᠭ ᠠᠳᠯᠠᠯ ᠬᠡᠳᠦᠨ ᠬᠤᠪᠢ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ︖ — ᠬᠡᠳᠦ᠋ᠢ ᠪᠠᠷ ᠥᠪ ᠥᠷ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠠᠴᠠ ᠢᠷᠡᠭᠰᠡᠨ᠂ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠭᠠᠷ ᠤᠯ ᠤᠭ ᠰᠠᠭ ᠠ ᠲ᠊ ᠠᠢ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠨ ᠭᠡᠯ ᠡ ᠴᠦ ᠪᠢ ᠬᠢᠲᠠᠳ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠲᠥᠯᠥᠭ ᠡᠯᠡᠭᠴᠢ᠃ ᠬᠢᠲᠠᠳ ᠤᠨ ᠡᠷᠳᠡᠮᠲᠡᠨ ᠰᠤᠳ ᠤᠯᠤᠭᠠᠴ ᠢ᠃ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠶᠢᠷᠲᠢᠨ᠋ᠴᠦ ᠴᠠᠭ ᠬᠤᠭᠤᠴᠠᠭ ᠠ ᠲᠠᠢ ᠤᠷᠤᠯᠳᠤᠨ ᠬᠦ ᠭᠵᠢᠵᠦ ᠪᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ᠃ ᠢ ᠯᠠᠩᠭ ᠤᠶ ᠠ᠂ ᠴᠠᠬᠢᠮ ᠶᠢᠷᠲᠢᠨ᠋ᠴᠦ᠃ ᠡᠶᠢᠮ ᠦ ᠴᠠ ᠬ᠋᠊ ᠦᠶ ᠡ ᠳᠤ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠡᠯᠡ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢ ᠬᠡᠷᠬ ᠶᠢᠨ ᠶᠠᠭᠠ ᠬᠢᠵᠤ ᠦᠷ ᠡ ᠬᠤᠶ ᠢᠴᠢ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠥᠪᠯᠡ ᠭᠦᠯᠤ ᠨ᠊ ᠦᠯᠡ ᠳᠡᠭᠡᠬᠦ ᠪᠤᠢ᠂ ᠳᠠᠶᠠᠭ ᠠᠷᠰᠢ ᠵᠤ ᠪᠤᠢ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠶᠢᠷᠲᠢᠨ᠋ᠴᠦ ᠳᠤ ᠶᠠᠭᠠ ᠬᠢᠵᠤ ᠠᠪᠴᠤ ᠶᠠᠪᠤᠬ ᠤ ᠪᠤᠢ᠂ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠨᠡᠶᠢ ᠲᠡ ᠶᠢᠨ ᠬᠦᠷᠲ ᠡᠭᠡᠯ ᠪᠣᠯᠭ ᠠᠬᠤ ᠪᠤᠢ ᠭᠡᠬᠦ ᠲᠤᠬᠠᠢ ᠳᠤ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ ᠢ ᠰᠣ ᠨᠢᠷᠬᠠᠨ ᠰᠤᠳᠤᠯᠳᠠ ᠬ᠋᠊ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲ ᠠ ᠰᠤᠳᠤᠯᠤᠭ ᠠᠴᠢᠳ ᠲᠡᠳᠦ ᠢ ᠦ ᠭᠡᠢ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠳᠠᠶᠠᠭ ᠠᠷ ᠲᠠᠷᠬᠠᠨ ᠰᠠᠭᠤᠷᠢ ᠰᠢᠭᠰᠠᠨ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠥᠮᠥᠨ ᠪᠦᠷᠢ ᠶᠠᠭᠤ ᠬᠢᠬᠦ ᠶᠣᠰᠣᠲᠠᠢ ᠲᠠᠯ ᠠ ᠪᠠᠷ ᠳᠤᠤᠭᠠᠷᠴᠤ᠂ ᠪᠠᠶᠢ ᠷᠢ ᠰᠠᠭᠤᠷᠢ ᠪᠠᠨ ᠢᠯᠡ ᠷᠬᠡᠶᠢ ᠯᠡᠨ ᠦᠵᠡᠯ ᠪᠣᠳᠣᠯ ᠢ ᠶᠠᠨ ᠨᠢᠭᠡᠳ ᠬᠡᠬᠦ ᠨᠢ ᠳᠠᠮᠵᠢ ᠬ᠋᠊ ᠦᠭ ᠢ ᠲᠡᠷᠡ ᠤᠳᠬ ᠠ ᠪᠠᠷ ᠨᠢ ᠮᠣ ᠩᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤ ᠰ᠊ ᠡ ᠨᠡ ᠤᠳᠠ ᠭᠠᠨ ᠤ ᠶᠡᠭᠡ ᠬᠤᠷ ᠠᠯ ᠤᠨ ᠢᠶᠠᠨ ᠴᠢᠭᠯᠡᠯ ᠢ ︽ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤ ᠰ᠊ ᠪᠠ ᠲᠣᠭᠲ ᠠᠪᠤᠷᠢᠲ ᠠᠢ ᠬᠥᠭᠵᠢ ᠯ᠊︾ ᠬᠡᠮᠡ ᠨ᠊ ᠲᠣᠳᠣᠷ ᠬᠠᠶᠢᠯᠠᠭᠰᠠ ᠨ᠊ ᠪᠤᠢ ᠶ᠊ ᠠ᠃ ᠰᠠᠯᠪᠤᠷ ᠢ ᠬᠤᠷ ᠠᠯᠳᠤ ᠭᠠᠨ ᠤᠳ ᠤᠨ ᠣᠨ᠋ᠴᠠᠯᠢᠭ ᠴᠦ ᠡᠭᠦᠨ ᠤᠷᠤᠭᠤ ᠴᠢᠭᠯ ᠡᠵᠦ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ ᠪᠣᠯᠣᠯ ᠲᠠᠢ᠃ ᠦᠨᠡᠨ ᠲᠡᠭᠡᠨ ᠠᠯᠢ ᠪᠠ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠬᠥᠭᠵᠢ ᠯ᠊ ᠲᠣᠭᠲ ᠠᠪᠤᠷ ᠢᠲᠠᠢ ᠪᠠ ᠶᠢᠬᠤ ᠶᠢᠨ ᠡᠬᠢ ᠦᠨ᠋ᠳᠦᠰᠦ ᠨᠢ ᠡᠬ ᠡ ᠬᠡᠯ ᠡ᠂ ᠰᠣ ᠶᠣᠯ ᠤᠨ ᠠᠯᠲ ᠠᠨ ᠴᠤᠯ ᠪᠤᠭᠤᠷ ᠢ ᠬᠢᠷᠢ ᠴᠢᠩᠭ ᠠ ᠠᠳᠬᠤᠬ ᠤ ᠠᠴᠠ ᠰᠢᠯᠲᠠᠭᠠ ᠯᠠᠳᠠᠭ᠃ ᠮᠢᠨᠤ ᠲᠤᠬᠠ ᠢ ᠳᠤ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠡᠯᠡ ᠶᠢ ᠺᠣᠮᠫᠢᠦᠲ ᠧᠷ ᠲᠤ ᠣᠷᠣᠭᠤᠯ ᠬᠤ ᠲᠥᠰᠥᠯ ᠳᠡᠭᠡᠷ ᠡ ᠥᠩ ᠭᠡᠷᠡᠭᠰᠡᠨ ᠵᠠᠭᠤᠨ ᠤ 80 ᠭᠠᠳ ᠣᠨ ᠠᠴᠠ ᠠᠵ ᠢᠯᠯᠠᠵᠤ ᠪᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ᠃ ᠢ ᠩᠭᠢᠵ ᠦ ᠠᠵᠢ ᠯᠯᠠᠬᠤ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠪᠢ ᠲᠧᠭᠨᠣᠯ ᠣᠭᠢ ᠶᠢᠨ ᠳᠠᠪᠰᠢ ᠯ᠊ ᠢ ᠠᠰᠢ ᠭᠯᠠᠭᠠ ᠳ᠋᠊ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠡᠯᠡ ᠰᠣ ᠶᠣᠯ ᠢ ᠶᠠᠨ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠨᠡᠶᠢ ᠲᠡ ᠶᠢᠨ ᠬᠦᠷ ᠲᠡᠭᠡᠯ ᠪᠣᠯᠭ ᠠᠬᠤ ᠪᠣᠯᠣᠮᠵᠢ ᠶᠢ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠤᠳ ᠠᠯᠳᠠᠬᠤ ᠤᠴᠢᠷ ᠦᠭ ᠢ ᠬᠡᠮᠡ ᠨ᠊ ᠰᠠᠨᠠᠭ ᠠᠰᠢᠷ ᠠᠵᠤ ᠶᠠᠪᠤᠳ ᠠᠭ ᠳ᠋ᠠ᠃ ᠶᠡᠭᠡ ᠬᠤᠷ ᠠᠯ ᠳ᠋᠊ ᠤ ᠢ ᠯᠡᠳᠬ ᠡᠯ ᠲᠠᠯᠪᠢᠵ ᠤ ᠪᠤᠢ ᠡᠷᠳᠡᠮᠲᠡᠳ ᠤᠨ ᠪᠠᠶᠢ ᠷᠢ ᠰᠠᠭᠤᠷᠢ᠂ ᠴᠢᠭ ᠬᠠᠨ᠋ᠳᠤᠯᠭ ᠠ᠂ ᠬᠦᠰᠡᠯ ᠮᠥᠷᠥᠭ ᠡᠳᠦᠯ ᠨᠢ ᠴᠦ ᠨᠠᠳᠠ ᠲᠠᠢ ᠢ ᠵᠢᠯᠢ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ ᠨᠢ ᠠᠩᠵᠠᠭᠠ ᠷᠠᠭᠳᠠᠯ ᠠ᠃ ᠡᠨᠡ ᠶᠡ ᠭᠡ ᠰ᠊ ᠠᠶᠢᠨ ᠬᠡ ᠷᠡᠭ᠃ — ᠪᠢ ᠲᠠᠨ ᠢ ᠰᠠᠨᠠᠯ ᠠ᠃ ᠲᠠ ᠶᠡᠭᠡ ᠲᠠᠢ ᠢᠯᠪᠤᠷ ᠢ ᠲᠣᠯᠢ ᠶᠢ ᠪᠦᠲ ᠦᠭᠡᠯ ᠴᠡᠭᠰᠡ ᠨ᠊ ᠭᠠᠳᠠᠨ ᠠ ᠶᠢ ᠨ᠊ ᠴᠥᠭ ᠠ ᠡᠷ ᠳᠡᠮᠲᠡᠳ ᠤᠨ ᠨ᠊ ᠢᠭᠡ ᠰ᠊ ᠢᠦ ᠳ᠋ᠡ᠃ — ᠪᠠᠶᠠᠷ ᠯᠠᠯ ᠠ᠃ ᠲᠡᠶᠢ ᠮᠦ ᠡ᠂ 2010 ᠣᠨ ᠳᠤ ᠰᠢᠨ᠋ᠵᠢ ᠯᠡᠬᠦ ᠤᠬ ᠠᠭᠠᠨ ᠤ ᠠᠺᠠᠳᠧ ᠮᠢ ᠬᠡᠯᠡ ᠵᠣᠬᠢᠶ ᠠᠯ ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠯᠡᠩ ᠬᠠᠮᠲᠤᠷ ᠠᠨ ᠬᠡᠷᠡᠭᠵ ᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ︽ᠶᠡᠭᠡ ᠲᠠᠶᠢ ᠯᠪᠤᠷᠢ ᠲᠣᠯᠢ︾ ᠲᠥᠰᠥᠯ ᠳᠡᠭᠡᠷ ᠡ ᠠᠵᠢ ᠯᠯᠠᠵᠤ᠂ ᠲᠡᠷᠡ ᠬᠦ ᠲᠣᠯᠢ ᠪᠢᠴᠢ ᠬ᠋᠊ ᠢ ᠮᠣ ᠩᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠶᠡᠷᠦ ᠩᠬᠡᠶᠢ ᠯᠡᠭᠴᠢ ᠶᠢᠨ ᠲᠠᠮᠠᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠨ᠊ ᠬ᠋᠊ ᠠᠵᠠᠷ ᠲᠤ ᠬᠦ ᠯᠢᠶᠡᠯ ᠭᠡᠵᠦ ᠥᠭᠬᠦ ᠦᠶ ᠡ ᠪᠠᠷ ᠪᠠᠶᠢ ᠯᠴᠠᠭᠰᠠᠨ᠃ — ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠡᠯᠡ᠂ ᠰᠣᠶᠣ ᠯ᠊ ᠮᠠᠨ ᠢ ᠴᠠ ᠬ᠋᠊ ᠤᠨ ᠰᠠᠯᠬᠢᠨ ᠳᠤ ︽ᠡᠯᠡᠭᠳᠡ ᠵᠦ︾ ᠥᠨᠥ ᠦᠶ ᠡ ᠲᠠᠢ ᠵᠣᠯᠭ ᠠᠬᠤ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠣᠯᠠᠨ ᠲᠠᠯ ᠠ ᠪᠠᠷ ᠭᠡᠭᠡᠭᠳᠡᠭᠰᠡ ᠨ᠊ ᠪᠠᠶᠢᠳᠠ ᠬ᠋᠊᠃ ᠬᠠᠷ ᠶᠢᠨ ᠥᠪ ᠥᠷ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠤᠳ ᠢ ᠬᠡᠯᠡ᠂ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢᠶᠠᠨ ᠬᠠᠮᠤᠭ ᠤᠨ ᠰᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠮᠠᠨ ᠠᠵᠤ ᠢᠷᠡᠭᠰᠡ ᠨ᠊ ᠠᠷᠠᠳ ᠲᠦᠮᠡᠨ ᠭᠡᠵᠡ ᠭᠡᠳᠡ ᠬ᠋᠊᠃ ᠬᠤᠶ ᠠᠷ ᠣᠷᠣᠨ ᠤ ᠬᠠᠷᠢ ᠯᠴᠠᠭ ᠠ ᠰᠠᠶᠢ ᠵᠢᠷᠠᠭᠰᠠᠨ ᠡᠬᠢᠨ ᠤ ᠶᠢ ᠯ᠊ ᠤᠳ ᠲᠤ ᠪᠢᠳᠠ ᠲᠠ ᠪᠦᠬᠦᠨ ᠤ ᠬᠡᠯᠡ ᠶᠢ ᠰᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠣᠶ ᠢᠯᠠᠭᠠᠳᠠ ᠬ᠋᠊ ᠦᠭ ᠢ ᠤ ᠠᠶᠢᠭᠰᠠᠨ᠃ ᠬ᠊ ᠠᠷᠢᠨ ᠡᠳ ᠦᠭᠡ ᠪᠢᠳᠠ ᠲᠠ ᠨᠠᠷ ᠤᠨ ᠬᠡᠯᠡ ᠠᠶᠠᠯᠭ ᠤ ᠪᠠᠷ ᠶᠠᠷᠢ ᠬᠤ ᠪᠤᠰᠤ ᠲᠠ ᠪᠦᠬᠦ ᠨ᠊ ᠪᠢᠳᠠᠨ ᠳᠤ ᠠᠭᠤᠰᠴᠤ ᠣᠷᠴᠢ ᠨ᠊ ᠴᠠᠭ ᠤᠨ ᠦᠭ ᠡ ᠶᠢ ᠡᠳᠦᠷ ᠲᠤᠲ ᠤᠮ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠠᠰᠢᠭᠯᠠ ᠭᠠᠳ ᠵᠣᠭᠰᠤᠬ ᠤ ᠦ ᠭᠡᠢ ᠪᠢᠳᠠᠨ ᠤ ᠠᠶᠠᠯᠭ ᠠ ᠪᠠᠷ ᠶᠠᠷᠢ ᠵᠤ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ᠃ ᠡᠨᠡ ᠡᠮᠭ ᠡᠨᠢᠯ ᠦᠦ᠂ ᠡ ᠰᠡᠪᠡ ᠯ᠊ ᠳᠡᠪ ᠰᠢᠯ ᠦᠦ︖ — ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠤᠳ ᠥᠪ ᠥᠷ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠤᠳ ᠢ ᠡᠪ ᠦᠭᠡ ᠳᠡᠭᠡᠳᠦᠰ ᠤᠨ ᠢᠶᠠᠨ ᠥᠪ ᠰᠣ ᠶᠣᠯ᠂ ᠶᠣᠰᠣ ᠵᠠᠩ ᠰᠢᠯ ᠢ ᠠᠪᠴᠤ ᠦᠯᠡ ᠳᠡᠵᠦ ᠴᠢᠳᠠᠭᠰ ᠠᠨ ᠬᠡᠮᠡ ᠨ᠊ ᠳ᠋ᠦᠩᠨ ᠡᠳᠡᠭ ᠶᠤᠮ᠃ ᠦᠨᠡᠨ ᠲᠡᠭᠡᠨ ᠪᠠᠰᠠ ᠲᠡᠶᠢ ᠮᠦ ᠪᠢᠰᠢ᠃ ᠥᠪ ᠥᠷ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠤᠳ ᠴᠠᠭ ᠬᠤᠭᠤᠴᠠᠭᠠ ᠨ᠊ ᠤ ᠡᠷᠬᠡᠰᠢᠶ ᠡᠯ ᠳᠤ ᠠᠪᠲᠠᠨ ᠮᠠᠰᠢ ᠣᠯ ᠠᠨ ᠦᠨᠡᠲᠦ ᠥᠪ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢᠶᠠᠨ ᠠᠯᠳᠠᠭᠰ ᠠᠨ ᠰᠢᠦ ᠳ᠋ᠡ᠃ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯᠴᠤᠳ ᠬᠠᠷ ᠶᠢᠨ ᠪᠢᠳᠠ ᠨ᠊ ᠢ ᠪᠣᠳᠣᠪᠠᠯ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠡᠯᠡ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢᠶᠠᠨ ᠪᠢᠳᠡᠨ ᠠᠴᠠ ᠢᠯᠡ ᠭᠦᠦ ᠠᠪᠴᠤ ᠶᠠᠪᠤᠵᠤ ᠴᠢᠳᠠᠵ ᠤ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ᠃ ᠵᠢᠱᠢ ᠶ᠊ ᠡ ᠨᠢ᠂ ᠮᠠᠯ ᠮᠠᠯᠯᠠ ᠬᠤ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠬ ᠠᠭᠠᠨ ᠪᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ᠃ ᠪᠡᠯᠴᠢ ᠭᠡᠷ ᠤᠰᠤ᠂ ᠰᠦ᠂ ᠴᠠ ᠭᠠᠨ ᠢᠳᠡᠭᠡ ᠪᠠᠨ ᠪᠣᠯᠪᠠ ᠰᠤᠷᠠᠭᠤᠯ ᠬᠤ ᠭᠡᠳ ᠯᠡ᠃ ᠥᠨᠥᠳᠥ ᠷ᠊ ᠮᠠᠨ ᠤ ᠨᠤᠲᠤᠭ ᠲᠤ ᠲᠠ ᠪᠤᠨ ᠬᠤᠰᠢ ᠭᠤ ᠮᠠᠯ ᠢᠶ ᠠᠨ ᠨᠡᠷᠡᠯᠡ ᠭᠡᠳ ᠶᠠᠰ ᠤ ᠦᠶ ᠡ ᠶᠢ ᠨᠢ ᠵᠥᠪ ᠨᠡᠷᠡᠯᠡ ᠵᠦ ᠲᠣᠭᠠᠯ ᠠᠬᠤ ᠬᠡᠤᠬ ᠡᠳ ᠲᠤᠩ ᠴᠥᠭ ᠠ᠃ ᠬᠠᠷᠢ ᠨ᠊ ᠠᠷ ᠤ ᠮᠣ ᠩᠭᠤᠯ ᠤᠨ ᠬᠦ ᠳᠡᠭᠡ ᠳ᠋᠊ ᠤ ᠠᠵᠤ ᠲᠥᠷᠥᠵᠦ ᠪᠤᠢ ᠮᠠᠯᠴᠢ ᠨ᠊ ᠤ ᠬ᠊ ᠤᠬᠡᠳ ᠪᠦᠷᠢ ᠡᠭᠦᠨ ᠢ ᠮᠡᠳᠡ ᠨ᠊ ᠡ᠂ ᠴᠢᠳᠠᠨ ᠠ᠃ ᠪᠦᠬ ᠦ ᠵᠦᠢ ᠯ᠊ ᠰᠠ ᠶᠢᠨ ᠮᠠᠭ ᠤ ᠬᠤᠶ ᠠᠷ ᠲᠠᠯ ᠠ ᠲᠠᠢ ᠰᠢᠦ ᠳ᠋ᠡ᠃ ᠨᠥᠬᠦ ᠭᠡᠲᠠᠶᠢ ᠭᠦᠷ᠂ ᠪᠦᠭᠦᠳᠡ ᠨᠠᠶᠢ ᠷᠠᠮᠳᠠᠬᠤ ᠬᠢᠲᠠᠳ ᠠᠷᠠᠳ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠵᠠᠰᠠ ᠬ᠋᠊ ᠤᠨ ᠭᠠᠵ ᠠᠷ ᠤᠨ ᠳᠡᠮᠵᠢ ᠯᠭᠡ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠷ ᠥᠪ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢ ᠰᠡᠷ ᠭᠦᠭᠡᠨ ᠬᠦ ᠭᠵᠢᠭᠦ ᠯᠬᠦ ᠣᠯᠠᠨ ᠠᠷᠭ ᠠ ᠬᠡᠮᠵᠢ ᠶ᠊ ᠡ ᠶᠢ ᠠᠪᠴᠤ ᠪᠤᠢ ᠶᠢ ᠪᠢ ᠬᠡᠯᠡᠬᠦ ᠶᠢ ᠬᠦ ᠰᠡᠵ ᠦ ᠪᠠᠶ ᠶᠢᠨ ᠠ᠃ — ᠥᠪ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢ ᠰᠡᠷᠭᠦᠭ ᠠ ᠬᠥᠭᠵᠢ ᠭᠦᠯᠬᠦ ᠲᠤᠬᠠᠢ ᠳᠤ ᠲᠠᠨ ᠤ ᠣᠷᠣᠭᠤᠯ ᠵᠤ ᠪᠤᠢ ᠬᠤᠪᠢ ᠨᠡᠮᠡᠷᠢ︖ — ᠪᠢ ᠠᠷᠪᠠᠨ ᠭᠤᠷ ᠪᠠᠳᠤ ᠭᠠᠷ ᠵᠠᠭᠤ ᠨ᠊ ᠠᠴᠠ ᠬᠤᠶ ᠢᠰᠢᠬ ᠢ ᠦᠶ ᠡ ᠶᠢ ᠨ᠊ ᠬᠦ ᠰᠢᠶ ᠡ ᠳᠤᠷᠠᠰᠬᠠ ᠯ᠊᠂ ᠪᠢᠴᠢ ᠬ᠋᠊ ᠤᠨ ᠥᠪ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢ ᠴᠠ ᠬᠢᠮᠵᠢ ᠭᠤᠯᠬᠤ ᠡᠬᠡ ᠪᠡᠯᠡᠳᠬ ᠡᠯ ᠤ ᠨ᠊ ᠠᠵᠢᠯ ᠢ ᠬᠠᠷ ᠢᠭᠤᠴᠠ ᠨ᠊ ᠠᠵᠢ ᠯᠯᠠᠳᠠᠭ᠃ ᠡᠭᠦᠨ ᠤ ᠵᠡᠷᠭ ᠡᠴᠡᠭ ᠡ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠡᠯᠡ᠂ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠢᠶᠠᠷ ᠮᠠᠭᠢᠰᠲᠷ᠂ ᠳ᠋ᠣᠺᠲ᠋ᠣᠷ ᠤᠨ ᠵᠡᠷᠭ ᠡ ᠭᠤᠷᠢᠯᠠᠵᠤ ᠪᠤᠢ ᠣᠶᠤᠲᠠᠨ ᠨᠤᠭ ᠤᠳ ᠲᠤ ᠬᠢᠴᠢᠶ ᠡᠯ ᠶᠢ ᠭᠠᠳᠠ ᠬ᠋᠊᠃ ᠣᠳᠣ ᠶᠢ ᠨ᠊ ᠪᠠᠶ ᠢᠳᠠᠯ ᠢᠶ ᠠᠷ᠂ ᠮᠢᠨᠤ ᠱᠠᠪᠢ ᠨᠠᠷ ᠠᠴᠠ ᠲᠠᠪᠤ ᠨᠢ ᠳ᠋ᠣᠺᠲ᠋ᠣᠷ ᠪᠣᠯᠤᠭ ᠰᠠᠨ᠃ ᠮᠥᠨ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠬᠡᠯᠡᠨ ᠤ ᠴᠠ ᠬᠢᠮ ᠤ ᠨ᠊ ᠰᠠᠩ ᠪᠦᠷᠢ ᠳᠦᠭᠦᠯᠦᠯᠲᠡ ᠶᠢ ᠰᠠᠨᠠᠭ ᠠᠴᠢᠯᠠᠭ ᠰᠠᠨ᠃ ᠡᠳᠦᠭ ᠡ ᠲᠥᠰᠥᠯ ᠬᠡᠷᠡᠭᠵ ᠢᠵᠦ ᠪᠤᠢ᠃ ᠱᠠᠪᠢ ᠨᠠᠷ ᠤᠨ ᠭᠤᠷ ᠪᠠ ᠨ᠊ ᠢ ᠰᠠᠩ ᠪᠦᠷᠢ ᠳᠦᠭᠦᠯᠬᠦ ᠬᠡᠰ ᠡᠭ ᠢ ᠬᠠᠷ ᠢᠭᠤᠴᠠ ᠨ᠊ ᠠᠵᠢ ᠯᠯᠠᠵ ᠤ ᠪᠠᠶᠢ ᠬ᠋᠊ ᠠ᠃ ᠲᠠᠰᠢ ᠷᠠᠮ ᠳᠤ ᠰᠣᠨ ᠢᠷᠬᠠᠭᠤᠯ ᠬᠤ ᠳᠤ᠂ ᠡᠳᠦᠷ ᠲᠤᠲ ᠤᠮ ᠤᠨ ᠪᠦᠬᠦ᠋ᠢ ᠯᠡ ᠰᠣᠨᠢ ᠨ᠊ ᠢ ᠴᠠᠬ ᠢᠮᠵᠢ ᠭᠤᠯᠵᠤ᠂ ᠰᠠᠨ ᠪᠦᠷᠢ ᠳᠦᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ᠃ ᠣᠳᠣ 1921 ᠣᠨ ᠠᠴᠠ ᠬᠤᠶᠢ ᠰᠢᠬᠢ ᠬᠠᠤ ᠯᠢ ᠶᠢ ᠴᠠ ᠬᠢᠮᠵ ᠢᠭᠤᠯ ᠬᠤ ᠲᠥᠰᠥᠯ ᠬᠡᠷᠡᠭᠵᠢ ᠵᠦ ᠪᠤᠢ᠃ ︽ᠬᠠᠯᠬ ᠠ ᠵᠢᠷᠤᠮ︾ ᠠᠴᠠ ᠠᠪᠬ ᠠᠭᠤᠯᠤᠭ ᠠᠳ ᠴᠢᠩᠭᠢ ᠰ᠊ ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠤ ᠦᠶ ᠡ ᠶᠢ ᠨ᠊ ᠬᠠᠤᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠡᠬᠡ ᠶᠢ ᠴᠦ ᠪᠡᠯᠡᠳᠬᠦ ᠪᠣᠯᠣᠨ ᠠ᠃ ᠡᠨᠡ ᠪᠦᠬᠦ ᠬᠦ ᠳᠡᠯᠮᠦᠷ ᠢ ᠶᠢ ᠲᠬᠦᠯ ᠢ ᠮᠢᠨᠢ ᠮᠣᠩ ᠭᠤᠯ ᠤᠨ ᠲᠥᠷᠥ ᠥᠨ ᠳᠥᠷ ᠢᠶ ᠠᠷ ᠦᠨᠡᠯ ᠡᠵᠦ᠂ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠤᠨ ᠲᠡᠷᠢ ᠭᠦᠨ ᠤ ᠠᠵᠢ ᠯᠲᠠᠨ ᠴᠣᠯ ᠠ ᠲᠡᠮᠳᠡᠭ᠂ ︽ᠨᠠᠶᠢ ᠷᠠᠮᠳᠠ ᠯ᠊︾ ᠣᠳᠣ ᠨ᠊ ᠢᠶ ᠠᠷ ᠱᠠᠩ ᠨᠠᠭᠰ ᠠᠨ᠃ — ᠲᠠ ᠶᠠᠮᠠᠷᠬᠠᠨ ᠬ᠊ ᠤᠪᠢ ᠲᠣᠬᠢᠶ ᠠᠯ ᠢᠶ ᠠᠷ ᠮᠣᠩᠭᠤ ᠯ᠊ ᠬᠡᠯ ᠡ᠂ ᠥᠪ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠲᠠᠢ ᠬ᠊ ᠤᠯᠪᠤ ᠭᠳᠠᠪ ᠠ︖ — ᠪᠢ ᠪᠣᠯ ᠶᠠᠳᠠᠭ ᠤ᠂ ᠲᠠᠷ ᠴᠢᠭ ᠮᠠᠯᠴᠢ ᠨ᠊ ᠡᠪᠦᠭᠡ ᠨ᠊᠂ ᠡᠮᠡᠭ ᠠ ᠬᠤᠶᠠᠷ ᠤᠨ ᠭᠤᠯᠣᠮᠲ ᠠ ᠳᠤ ᠮᠡᠨ᠋ᠳᠦᠯᠡᠭᠰᠡ ᠨ᠊ ᠬᠦ ᠮᠥᠨ ᠤ ᠣᠷ ᠢ ᠭᠠᠭᠴᠠ ᠬᠦᠦ᠃ ᠬᠡᠳᠦ ᠶᠢᠪᠡ ᠷ᠊ ᠮᠢ ᠨᠤ ᠡᠴᠢ ᠭᠡ ᠡᠬᠡ ᠬᠤᠶᠠᠷ ᠪᠢᠴᠢ ᠬ᠋᠊ ᠦᠰᠦᠭ ᠲᠠᠶᠢ ᠯᠤᠭᠳᠠᠭ ᠠ ᠦᠭ ᠢ ᠬᠥᠮᠥᠰ ᠪᠠᠶᠢ ᠭᠰᠠᠨ ᠴᠦ ᠬᠦᠦ ᠨᠠᠮ ᠠ ᠶᠢ ᠪᠠᠨ ᠢᠳᠡᠬᠦ ᠪᠠᠨ ᠰᠢᠩ ᠭᠡᠯᠡᠵᠦ᠂ ᠳᠡᠪᠡᠯ ᠢᠶ ᠠᠨ ᠨᠢᠮᠭ ᠡᠯᠡᠵ ᠦ ᠪᠠᠶᠢ ᠵᠤ ᠪᠣᠯᠪ ᠠᠰᠤᠷᠠᠯ ᠡᠵ ᠡᠮᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠪᠤᠶᠠᠨ ᠲᠠᠢ ᠪᠤᠭᠤᠷᠤᠯ ᠤᠳ᠃ ᠪᠢ ᠳ᠋᠊ ᠥᠩᠭ ᠡᠵᠢ ᠲᠠᠪᠤᠨ ᠨᠠᠰᠤᠲᠠᠢ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠬᠦ ᠷᠰᠢ ᠪᠠᠷ ᠢᠶᠠᠨ ᠦᠰᠦᠭ ᠵᠢᠭᠠᠯ ᠭᠠᠵᠤ᠂ ᠪᠢᠴᠢ ᠬ᠋᠊ ᠦᠰᠦᠭ ᠲᠠᠢ ᠢᠯᠤᠭ ᠳᠠᠭᠰ ᠠᠨ᠃ ᠳᠠᠷᠠᠭ ᠠ ᠨᠢ ᠬᠤᠰᠢ ᠭᠤᠨ ᠤ ᠰᠤᠷ ᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠳᠤ ᠰᠠᠭᠤᠭᠰ ᠠᠨ᠃ ᠮᠠᠨ ᠤ ᠠᠮᠢᠳᠤᠷ ᠠᠯ ᠮᠠᠰᠢ ᠲᠠᠷᠴᠢ ᠬ᠋᠊᠃ ᠠᠷᠭᠠᠯ ᠬᠤᠮᠣᠯ ᠵᠠᠷᠤᠵ ᠤ ᠭᠡᠮᠡ ᠨ᠊ ᠡ ᠰᠤᠷ ᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠳᠤ ᠰᠤᠷ ᠬᠤ ᠵᠠᠷᠤᠳᠠᠯ ᠤᠨ ᠢᠶ ᠠᠨ ᠮᠥᠩ ᠭᠦ ᠶᠢ ᠣᠯ ᠳᠠᠭ ᠪᠠᠶᠢ ᠯ᠊ ᠠ᠃ ᠳᠡᠭᠡᠳᠦ ᠰᠤᠷ ᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠳᠤ ᠣᠷᠣᠭᠰᠠ ᠨ᠊ ᠤ ᠬᠤᠶᠢ ᠨ᠊ ᠠ ᠰᠠᠶᠢ ᠨ᠊ ᠪᠠᠭᠰᠢ ᠨᠠᠷ ᠲᠠᠢ ᠤᠴᠠ ᠷᠠᠭᠰᠠᠨ᠂ ᠪᠢ ᠠᠵᠠᠲᠠᠢ ᠬᠥᠮᠥᠨ᠃ ᠲᠡᠳᠡ ᠮᠠᠨᠢ ᠯᠡ ᠨᠠᠮ ᠠ ᠶ᠊ ᠢ ᠬᠥᠮᠥᠨ ᠤ ᠵᠡᠷᠭ ᠡ ᠲᠠᠢ ᠠᠪᠴᠤ ᠶᠠᠪᠤᠭᠰᠠ ᠭᠠᠷ ᠥᠨᠥᠳᠥᠷ ᠲᠠᠢ ᠵᠣᠯᠭ ᠠᠭᠤᠯᠤᠭ ᠰᠠᠨ ᠠᠴᠢᠲ ᠠᠳ᠃ ᠪᠠᠰ ᠠ ᠨᠢᠭᠡ ᠠᠵᠠ ᠲᠣᠬᠢᠶᠠᠭᠰᠠᠨ ᠵᠦᠢᠯ ᠭᠡ ᠪᠡᠯ ᠪᠢ ᠬᠢᠲᠠᠳ ᠤᠨ ᠰᠣᠶᠣᠯ ᠤᠨ ᠬᠤᠪᠢᠰᠬᠠᠯ ᠤᠨ ᠳᠠᠷᠠᠭ ᠠ ᠳ᠋᠊ ᠡᠭᠡᠳ ᠦ ᠰᠤᠷ ᠭᠠᠭᠤᠯᠢ ᠳᠤ ᠡ ᠯᠰᠡᠭᠰᠡᠨ ᠠᠩ ᠬᠠᠨ ᠤ ᠣᠶᠣᠲᠠᠳ ᠤ ᠨ᠊ ᠨᠢ ᠭᠡ᠃ 2016 оны 8 дугаар сарын 16 өдөр “Монголын мэдээ” сонинд өгсөн ярилцлага С.Насан-Урт: Хэл, соѐлынхоо алтан цулбуурыг чанга атгасан улс тогтвортой хөгждөг Ийн өгүүлж суугаа эрхэм бол Өвөрмонголын Их сургуулийн багш, хэл шинжлэлийн ухааны доктор, профессор С. Насан-Урт гуай. Түүнийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдаж буй “Олон улсын монголч эрдэмтний XI их хуралд” оролцож байх үеэр уулзаж ярилцлаа. -Та бол дэлхийд танигдсан монголч эрдэмтэн. Дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн шавь нар, хамтран зүтгэгчид нь Насаа багш аа хэмээн тохой өргөн амар мэндийг тань эрж байгааг харахад сайхан байлаа. Энд хүрэлцэн ирсэн эрдэмтэн мэргэдийг бүгдийг нь таньж, мэдэж байна уу︖ -Юун түрүүнд өвөг дээдсийнхээ өлгий нутагт хүрэлцэн ирж, сэрүүн тунгалаг агаараар нь амьсгалж, хөх тэнгэр дор нь алхалж, эрдэмтэн нөхөдтэйгөө, шавь нартайгаа уулзан учирч, сэтгэлийнхээ үгийг хэлэлцэн, өнгөрсөн хугацаанд хэн юу бүтээж, туурвив, хэнээс ямар шинэ санаа оноо гарав гэдгийг чихээрээ дуулж, бие сэтгэлээрээ мэдэрч байгаадаа талархаад ханашгүй сууна. Үнэн хэрэгтээ надад болон миний найз нөхдөд ийм сайхан боломжийг хэн олгов гэвэл Монголын төр. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч энэхүү их хурлыг өөрийн ивээл дор зохион байгуулж, монголч эрдэмтдийн дуу хоолой, байр суурийг сонсоно гэдэг ухаантай хүний шинж шүү. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар болон холбогдох байгууллагууд, манай Хэл шинжлэлийн хүрээлэнгийнхэн маш сайн зохион байгуулж байгаа юм байна. Энд би өөрийн багштайгаа хүрэлцэн ирсэн. Багш маань цаг гаруйн өмнө Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржоос төрийн дээд шагнал болох “Алтан гадас” одонг хүртлээ. Багш маань энэ жил 86 хүрч буй. Энэ мэтчилэн баярт мөч давхцсан олон сайхан үйл явдал давхацсан үйл явдлын гэрч болоод зогсч байна, ах нь. Нөгөөтэйгүүр, монголч эрдэмтэд маань өнгөрсөн хугацаанд өөр өөрийн ажилладаг салбартаа их зүйлийг хийжээ. Манай сургуулийн болоод Өвөрмонголд аж төрж буй монголч эрдэмтдийн тухайд ч судалгаа, шинжилгээний бүтээл арвинтай байгаагаа зориуд тэмдэглэн хэлэхийг хүсч байна. -“.Хэчнээн ч удаа хуралдаж болно. Хамгийн гол нь үр дүн” хэмээн Германаас ирсэн монголч эрдэмтэн Оливер Корф сэтгэгдлээ хуваалцаж байсан. Таны тээж ирсэн зорилго биелэх магадлал хэдэн хувьтай байна︖ - Хэдийгээр Өвөрмонголоос ирсэн, монгол гарал угсаатай эрдэмтэн гэлээ ч би Хятад улсын төлөөлөгч. Хятадын эрдэмтэн судлаач. Дэлхий ертөнц цаг хугацаатай уралдан хөгжиж байна. Ялангуяа, цахим ертөнц. Ийм цаг үед монгол хэл соѐлыг хэрхэн яаж үр хойчдоо өвлүүлэн үлдээх вэ, даяаршиж буй дэлхий ертөнцөд яаж авч явах вэ, дэлхий нийтийн хүртээл болгох вэ гэх тухайд Монгол Улсыг сонирхон судалдаг эрдэмтэн судлаачид төдийгүй дэлхий даяар тархан суурьшсан монгол хүн бүр юу хийх ѐстой талаар дуугарч, байр сууриа илэрхийлэн үзэл бодлоо нэгтгэх нь дамжиггүй Тэр утгаар нь Монгол Улс энэ удаагийн их хурлынхаа чиглэлийг “Монгол Улс ба тогтвортой хөгжил” хэмээн тодорхойлсон буй за. Салбар хуралдаануудын онцлог ч үүн рүү чиглэж байгаа бололтой. Үнэндээ аливаа улсын хөгжил тогтвортой байхын эх үндэс нь эх хэл, соѐлын алтан цулбуурыг хэр чанга атгахаас шалтгаалдаг. Миний тухайд монгол хэлийг компьютерт оруулах төсөл дээр өнгөрсөн зууны 80-аад оноос ажиллаж байна. Ингэж ажиллахдаа би технологийн дэвшлийг ашиглаад монгол хэл соѐлоо дэлхий нийтийн хүртээл болгох боломжийг монголчууд алдах учиргүй хэмээн санааширч явдаг даа. Их хуралд илтгэл тавьж буй эрдэмтдийн байр суурь, чиг хандлага, хүсэл мөрөөдөл нь ч надтай ижил байгаа нь анзаарагдлаа. Энэ их сайн хэрэг. -Би таныг саналаа. Та их тайлбар толийг бүтээлцсэн гадны цөөн эрдэмтдийн нэг шүү дээ. -Баярлалаа. Тийм ээ, 2010 онд Шинжлэх ухааны академи Хэл зохиолын хүрээлэн хамтран хэрэгжүүлсэн “Их тайлбар толь” төсөл дээр ажиллаж, тэрхүү толь бичгийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газарт хүлээлгэж өгөх үеэр байлцсан. -Монгол хэл, соѐл маань цагийн салхинд “элэгдэж” өнөө үетэй золгохдоо олон талаар гээгдсэн байдаг. Харин өвөрмонголчуудыг хэл, соѐлоо хамгийн сайн манаж ирсэн ард түмэн гэцгээдэг. Хоѐр орны харилцаа сайжирсан эхний жилүүдэд бид та бүхний хэлийг сайн ойлгодоггүй байсан. Харин эдүгээ бид та нарын хэл аялгуугаар ярих бус та бүхэн бидэнд уусч орчин цагийн үгийг өдөр тутамдаа ашиглаад зогсохгүй бидний аялгаар ярьж байгаа. Энэ эмгэнэл үү, эсвэл дэвшил үү︖ -Монголчууд өвөрмонголчуудыг өвөг дээдсийнхээ өв соѐл, ѐс заншлыг авч үлдэж чадсан хэмээн дүгнэдэг юм. Үнэндээ бас тийм биш. Өвөрмонголчууд цаг хугацааны эрхшээлд автан маш олон үнэт өв соѐлоо алдсан шүү дээ. Монголчууд харин биднийг бодвол монгол хэл соѐлоо биднээс илүү авч явж чадаж байгаа. Жишээ нь, мал маллах монгол ухаан байна. Бэлчээр ус, сүү, цагаан идээгээ боловсруулах гээд л. Өнөөдөр манай нутагт таван хошуу малаа нэрлээд яс үеийг нь зөв нэрлэж тоолох хүүхэд тун цөөн. Харин Ар Монголын хөдөөд аж төрж буй малчны хүүхэд бүр үүнийг мэднэ, чадна. Бүх зүйл сайн муу хоѐр талтай шүү дээ. Нөгөөтэйгүүр, БНХАУ-ын Засгийн газрын дэмжлэгтэйгээр өв соѐлыг сэргээн хөгжүүлэх олон арга хэмжээг авч буйг би хэлэхийг хүсч байна. -Өв соѐлыг сэргээн хөгжүүлэх тухайд таны оруулж буй хувь нэмэр︖ - Би XIII зуунаас хойших үеийн хөшөө дурсгал, бичгийн өв соѐлыг цахимжуулах эх бэлтгэлийн ажлыг хариуцан ажилладаг. Үүний зэрэгцээ монгол хэл, соѐлоор магистр, докторын зэрэг горилж буй оюутнуудад хичээл заадаг. Одоогийн байдлаар, миний шавь нараас тав нь доктор болсон. Мөн монгол хэлний цахимын сан бүрдүүлэлтийг санаачилсан. Эдүгээ төсөл хэрэгжиж буй. Шавь нарын гурав нь сан бүрдүүлэх хэсгийг хариуцан ажиллаж байгаа. Дашрамд сонирхуулахад, өдөр тутмын бүхий л сониныг цахимжуулж, сан бүрдүүлсэн. Одоо 1921 оноос хойших хуулийг цахимжуулах төсөл хэрэгжиж буй. “Халх журам” –аас авахуулаад Чингэс хааны үеийн хуулийн эхийг ч бэлдэх болно. Энэ бүх хөдөлмөр зүтгэлийг минь Монголын төр өндрөөр үнэлж, Соѐлын тэргүүний ажилтан цол тэмдэг, “Найрамдал” одонгоор шагнасан. -Та ямархан хувь тохиолоор монгол хэл, өв соѐлтой холбогдов︖ -Би бол ядуу, тарчиг малчин өвгөн, эмгэн хоѐрын голомтод мэндэлсэн хүний орь ганц хүү. Хэдийгээр миний эцэг эх хоѐр бичиг үсэг тайлагдаагүй хүмүүс байсан ч хүү намайгаа идэхээ шингэлж, дээлээ нимгэлж байж боловсрол эзэмшүүлсэн буянтай буурлууд. Би дөнгөж таван настайдаа хөршөөрөө үсэг заалгаж, бичиг үсэг тайлагдсан. Дараа нь хошууны сургуульд суусан. Манай амьдрал маш тарчиг. Аргал хомоол зарж гэмээнэ сургуульд сурах зардлынхаа мөнгийг олдог байлаа