ᠬᠤᠷᠢ᠂ 《ᠮᠢᠩᠭ᠎ᠠ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠰᠥᠨᠢ ᠶᠢᠨ ᠦᠯᠢᠭᠡᠷ》 （ᠰᠣᠩᠭᠤᠳᠠᠭ ᠵᠣᠬᠢᠶᠠᠯ） （ᠺᠢᠷᠢᠯ） .pdf

МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 649 хүмүүс элэг тэврэн суухыг үзээд Султан хаан биеэр залран ирсэн гэж боджээ . Тариачин яду хоол авчиранд сэтгэл зовж ”тахианы хоёр дэгдээхэй алж шүүрхий махаар өнгийг хувилнган барьдаг байжээ ” гэж бодоод тийнхүү шийдэн эргэтэл Маруф дуудаж, “Энэ чинь юу вэ?” гэсэд та°иачин “танд хоол, моринд тэжЅэл аьчирлаа . таныг султан х а гэж мэдсэн бол тахианы хоёр дэгдээхэй алж дайлах байжээ” гэхэд нь Маруф өгүүлрүүн: “Би султан хаан биш боловч түүний хүргэн билээ . Би түүнд уурлан явтал хойноос оон зарц нарыг илгээжээ . Одоо хотос буцна. Чиний бэлдсэн хоол хэдийгээр сэрэм зарам боловч тааламжтай тул би иднэ. ” гээд тариачин хийсэн хоолноос цадтал идээд тариачныг мөнөөхөн олон сайхан ххоол ундаар хариу дайлсанп тариачин бас цадтал иджээ . Маруф гарыг угаагаад үлдсэн хоолыг зарц нарт өгөөд тариачны тавганд дүүрэн алт хийж “май аваад харь, хожим хот ороход чинь бас хүндлэн дайламз!” гэжээ . тэр үдэш эрдэнийн сангийн илбийн охин бүжиглэн Маруф их л МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 650 зугаата жаргалтай хоножээ . Маруф маргааш өглөө бостол тэнгэрий хаяанааа улаан тоос босож удалгүй долоон зуун луус ачаа хөсөг, зарц боолууд тууж хөтөлсөөр гарчирэхэд Абу Саадат жингийн даамал адил луус унаж хажууд нь харагдав. Жингийн түрүүнд эрдэнийн чулуун чимэгтэй, дөрвөн шижир алтан пайзтай жууз дамнажээ . Абу Саадат өгүүлрүүн: “аяа ноён минь, захирсныг соор гүйцээлээ . Энэ жууз дотор хаад хаадад үгүй гоё хувцас бий . та өмсөж энэ жуузанд залраарай . Одоо юу хүснэм?” гэхэд нь Маруф өгүүлрүүн: ”Ай Абу Саадат би Хитан-аль хатан хотод байдаг хадам хаан аавд захиа өгөхийг хүснэ : Чи сайхан царай зүстэй элчийн маягтай очих болно“ гэсэнд Абу саадат за гээд Маруфийн битүүмж бүхий захиа аван одов. Энэ үес мөнөөхөн хаан шадар сайдтай хоёул ярилцсанд хаан: “Аяа шадар сайдаа, нүүдэлчин арабууд хүргэнийг минь алаагүй байгаа гэж сэтгэл ихэд зовном . хаашаа одсоныг мэдсэ бол цэрэг явуулах билээ . Даанч хэлсэнгүй яваад өгчээ” гэсэнд шадар сайд “аяа МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 651 чи даанч гэнэн хүн билээ . тэр бол ганцхүү худалч, луйварчин, бидний сэрдэж ирэхэр шившиг болохоос эмээн оргожээ ” гэжээ . Гэнэт нэгэн элч орж, ирээд хаанд сөгдөн мөргөж, “үүрд аз жаргалтай байхыг” ерөөтөл хаан, “Чи хаанаас яваа хэн бэ?” гэсэнд “Чиний хүргэн намаг элч болгон зарав. Өөрөө ачаа хөсгийг хамт энүүхэнд ирж яваа” гээд захидлыг барив. Хаан захиаг задла үзьэл хааны амрыг хүндэтгэн эрээд “Би ачаа хөсгийн хамт очиж явна. Цэрэг жагсааж тосогтун!” гэжээ . “аяа шадар сайд чиний нэр сүр Аллахын өмнө бузартжээ . миний хүргэнийг чи худалч луйварчин гэж олонтаа өгүүлтэл, одоо ачаа хөсгийг аваад ирж явна шүү харин чи мэхт хүн болохооё зайлахгүй” гэж хааныбг өгүүлэхэд шадар сайд “аяа цагийг эзэлсэн хаан минь түүнийг ирэхгүй удаад байхаар нь баахан мөнгө үрээд аога болжээ гэж эмээснээс хэлсмэн билээ ” гэхэд нь хаан : “Ай зальт нохой нэгэнт түүний хөсөг ирснээс хойш түүний тэр үрсэн мөнгө юу ч биш шүү!” гэжээ .Хаан хот очиж сонсогтун! Чиний эр нөхөр МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 652 ачаа хөсгийн хамь ирж явна гэж энэ захиа иоүүлжээ . одоо би угтахаар явлаа Гэхэд нь охин ямар жигтэйюм бэ? Ядуу хоосон хүн гэ¦ худал хэлж надаар тоглож шалгаж үзсэн хэрэг үү? Ямар болов· би түүний нэр сүрийг ариунаар сахижээ гэж бодов. Энэ үес мөнөөхөн Киарын Али хот орныг ихрэд чимэглэхийгш үзээд хүнээс учрыг асуувал “хааны хүргэн их хөсгийн хамт ирж яваа” гэхэд нь нэн гайхжээ . “Аллах агуу их билээ” Ядуу хоосон учир эхнэрээс зугтаан ирлээ гэсэн атал хаанаас тийм их ачаа олов? Хаа-ы охин шившгээс эмээн арга зохиож магад! Аллах түүнийг өршөөн соёрхож болтугай! Гэж бодсон бөгөөд буса худалдаачингуудп мөнгийгш эргүүлэн авах болов гэж ихэд баяралцгаажээ . хаан цэгийг жагсаан тосон мордтол Абу Саадат Маруфт очиж бүх үзсэн дуулсанаа айлтгав. Тэндээс хөсөг хөдлөхөд Маруф гоё хувцас өмсөж жуузанд алидаа хаадаас мянгантаа ямбатай заларчээ . Замын талд хаан их цэргийн хамт тосож, Маруф их султан хааны хувастай жуузанд залран явахыг үзээд гүйн ирж амрыг МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 653 эрсэнд хааны шадар албаны сайдууд нэг адил ухасхийн амрыг айлтган, Маруф хуурамч биш үнэхээр баян хүн болохыг нүдээр үзэжээ . Арслангийн боловч сүнс зайлмаар сүртэй жагсаал хотод орж ирэхэд мөнөөхөн олон худадаачин тосож, Маруфийн амрыг эрж, худалдаачин Али түүнд бгүүлсэн нь: “Чи хэрээсээ илүү хэрэг үйдсэн атал харин ч сайхан өнгөрлөө . Аллах чамайг улам ивээх болтугай!” гэсэнд Маруф инээж, хааны ордонд залраалд, “Алт бүхий ачааг миний хадмын санд буулгасугай. Эд барааг энд авчирч зарлагтун! ” гээд долооон зуун луус ачаа мөнөө задлуулж, аль сайныг шилж, нэг авдарт алт ба эрдэнийн чулууны хамт эхнэрт хүргүүлэн, “Шивэгчин таган нарт тараан өг!” гэжээ . Маруф урьд нэг мянган динар зоос зээлсэн улсад хоёр мянга, түүнээс илүү зоосны зээлсэн улсад эд бөс бараа тараан өгөөд мөнхүү ядуу хоосон хүмүүст үлдсэнийг түгээх тул хаанд хайран санашдавч яаж ч эс чадна. Маруф авчирсан эд барааг цөмийг тарааж өгөөд хааны их цэргийн улсад МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 654 шүр сувд, оюу , маргад , бадмаараг , эрдэнийн чулу атга атгаар тарасанд хаан тэсгэлгүй “аяа хүү минь одо болох юм биш үү . Цаана нь бага үлджээ . ” гэсэнд Маруф “над зөндөө бий” гэжээ . Хааны сангийн нярав ирж, “Аяа цагийг эзэлсэн хаан, хаанысан алт ба эрдэнээр дпүүрэв. үлсэнийг эь хаана хийх вэ?” гэсэнд хаан : “Өөр газар хийсүгэй” гэжээ . хааны охин энэ бүхнийг үзээд гайхах баярлах зэрэгцэн, “Энэ их юм хаанаас олсныг мэдэх юмсан!” гэж боджээ . мөнөөхөн олон худалдаачин Маруфт ихэд баярлацгаан аз жаргал ерөөсөөр байлаа . Худалдачин Али, “Энэ их сан хөмрөг хаанас худал хэлж олов? Хааны охины юм байсан бол хаанаас ийнхүү ядуу хоосон хүмүүст цөмийг тараах билээ? гэж ямар ч гэсэн : Хаан чамд, хаан ширээгээ хайрлаваас Хаанас трэ билээ? гэж учрыг бүү асуу Аллах мэдээд хишиг хүртээснээс хойшАмгалан хүлцэнгүй ёсыг дуугүй сахь’ гэж сайхан хэлсэн үн бий” гэж боджээ Тэндээс Маруф эхнэр дээрээ ирвэл хааны охин эелдэг сайхан инээсэглэн угта¦, “Би эхнэрээс хөөгдсөн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 655 ядуу хоосон хүн гэж чи намайгш шалгахыг хүссэн үү? Аллахыг бодож би чиний нэр сүрийг гутаагаагүй шүү. Чи баян ч атугай, ядуу хоосон атугай ялгаагүй би чамд туйлын хайртай билээ . Чи юунд тэгж хэлсэн юм бэ? ” гэсэнд Маруф өгүүлрүүн: “Чи үнэхээр над сэтгэлтэй юм уу? Эд мөнгөний шуналаас болов уу? гэж би шалгах гэсэн юмаа . Чи үнэнхүү сэтгэлтэй, хүний сайн чанар хадгалсан хү болохыг одоо биеэр үзэж мэдэв” гээд мөнөөхөн бөгжө нэгэнтээ зүлгэвээс Абу саадат хэдий нь дэргэд эь ирж “ай ноён юу хүснэм” гэхэд “миний эхнэрт эрдэнийн сангаас хосгүй гоё хуювцас авчирсугай. Бас ижилгүй дөчин эрдэнийн чулуун хүзүүний чимэг авчраарай” гэсэнд Абу Саадат нүд ирэмхийн зуур авчирсныг үзвэл хөл гарын хоё алтан бугуйвч, эрдэнийн чулуун зүүлт, ээмэг, бүс тэргүүтэн үнийг мөнгөөр яривч гүйцэхгүй сайхан юм байр тух, “ай ноёнтон минь, энэ сайхын юмыг би найр наадмаар хэрэглэсүгэй!” гэхэд нь Маруф “үргэлж өмсөж байгтун! Над бас зөндөө бий” гэжээ . Бас гоёл бүхий олон сайхан хувцас МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 656 авчруулж шивэгин нарт өмсгөөд тэнгэрийн дагинас мэт үзэгдээп хааны охин тэдний дунд байх эь оддын дунд саран мандах ажээ . хаан энэ бүхнийг үзээд туйлын их гайхаж, шадар сайддаа “Ай шадар сайдаа, энэ ер нь юу болж байна?” гэсэнд шадар сайд өгүүлрүүн: “аяа цагийг эзэлсэн хаан нминь үнэхээо хулдалдаачин хүн бол ширхэг олсыг боловч жилээр дарж заавал үнэ хргэж өгдөг учиртай Хаан хүнд боловч ховор тохиолдох энэ их мөнЈө эрдэнийн чулуу, эдб араа хаанас олж байна гэ чи бодож бана . лав нэг учир шалтгаан бий . хэрэв та миний үгэнд орох юм бол би үүний үнэнийш ил болгоъё” гэсэнд хаан: “Чиний үгэнд орно ” гэжээ . Тэгвэл чи Маруфийг дуудаж, “аяа хүргэн минь, би гагцхүү шадар сайд та хоёртоо наргихыг хүснэм” гэж аятайхан уригтун! Цэцэрлэгт ширээ засаж ихээхэндарс бэлтгэж согттол уулгаваа± ухаан алдаад бидний асуухап ун нууцыг заавал хэлэх болно. дарсанд хүн бийг худалдана. Дарс ууж бид ихэд цэнгэн наргила . Даруй нууцанд хүрэхэд “зогс” гэж би МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 657 хашгирлаа!Амтат дарсанд бие сэтгэлийг эзэмдүүлэн Ариун нандинаа олонд дэлгэхээс эмээнэ!Гэсэн нь учиртай үг билээ . Тийнхүү нууцаа бидэнд яриваас хариу яасан ч бидний ду болно. миний эмээх нь хэрэв тэр, хаан ширээнд дурлавал мөнгө хайлахгүй чулуудаж их цэргийг эзэмдэж аваад чамайг түохэн унагааж юуны магад гэсэнд, Хаан “Чиний зөв” гэжээ . Маргааш глөө нь хааны зарц адуучид их л гунигтай орж ирээд “аяа цагий эзэлсэнхаан минть, бид өчигдөр үдэш Маруфийн ачаа тээж ирсэн морьд ба луусанд тэжээл тавьж өгсөнд өглөө бостол нэг ч морь нэг ч луус байснгүйд мөнөөхөн зарц нар нь хулгайлжээ гэж очиж үзвээс адгуусан хийгээлд зарц нарын аль алин нь алга . Хэрхэн оргон одсоныг гайхавч баршгүй гэжээ . Тэдгээр морьд, луус хийгээд зарц нар Абу Саадат туслагч хий далдын юмс бол°хыг хээн яахин мэдэ билээ . Хаан уурлаж “мянган адгуус, таван боол бөөн а«га болохыг эс мэддэг яасан улс вэ? Явцгаа! Өөрсдийн ноён Маруфийг босоход эл учраа яригтун” гэжээ . үарц хүмүүс гада уруу царайлан МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 658 сууцгааж байтал Маруф гэрээс гарч “тануус юунд ийнхүү гунигтай байнам? Гэж асуухад цөм алга болсон учрыг өгүүлбээс “Тийм яльгүй бага мны төлөө ийнхүү гуниглах юун! Зүгээр санаа зовох юмгүй явцгаа” гэжээ .хаан ыордонд Маруф ирж мөнөөхөн гарзыг тоох шинжгүй инээн суухад “хөрөнгө мөнгө огт тоохгүй ямар жигтэй хүн бэ?” гэж бодож байжээ.Маруфтай нилээд ярилцан байтал “аяа хүргэн минь, би шадар сайд та хоёртой цэцэрлэгт жаахан цэнгэн наргихыг хүснэ” гэсэнд “Болохгүй яахав” гэжээ . тэндээс гурвуул цэцэрлэгт очвол мөчир болгоноос хос жимс бөнжийж сувгийн усан урсан жигүүртэн шувуд донгодон их л сайхан ажээ . Цэцэрлэгийн дугд сэтгэл сэргэм сайхан өргөөнд ороод суутад хааны шадар сайд урьдын сонин намтаро түүх, шог хошиннаргианд үгс хүүрнэн байтал зоог бэлэн болж, зарц шивэгчид зүсэн зүйлийн сайхан хол амтат дарс, авчран тавьжээ . гурвуул хоолд идэж гарыг угаатал шадар сайд дарс хундаглан Маруфт бариад “Энэ бол эрд гарч үзээгүй эмнэг МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 659 онгоэ эм билээ . Үүний ууваас сэтгэл зүрхэн баяр баясгалдан дүүрнэ” гээд эрхэм яруу найрагчдын шүлгээс иш татан өгүүлсэн нь : Наран адил сайхан хархүү найрын сөн барив. Нандин савтай дарс би барилаа . Сархдын онгод сайхан гэгч бүжиглээд Саран, ихэр хоёр од хацар дээр нь мялаав. Дарсн» амт сайхан, хийу нарийн билээ .Даруй биед сэтгэлийг урсаан тараадаг гэдэг билээ . Бас яруу найрагчид: Алиман сарантай тэврэлдэн шөнийг баравАяганы амсарт наран эс далд оров гэж мэдтүгэй!Муу бүхэн галд мөргөхиг би нүдээр үзэвМиний аяганаас дарсныб түсэргээн над мөргөнөАбу-Новасын хэлснийг яана:Намайг өдөөн зэмлэхийг болиочНад хүрсэн өвчнөөр миний биеийг анагаагтунАяа, шархан өнгөтэй дарс минь! Чи эмэгнэлтэйеэАмсахын төдий хөхүүн болохыг тэр мэдэхсэн дээТас харанхуй шөнө домбонп дарс хөөрнө Таслагаан дотор сувдын нь туяө сацранаҮйланд автсан эр дарс үнэртлээ Үнэн хүслий нь тэр түүнд илгээжээ . Голшиг залуу эрийн хувцастай охид дарсыг МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 660 барина Лотын хөвгүүн тэнүүлчин боловч түүнд дурлажээ . “Тануус юу ч сансангүй атал олсныг бас мэдэхгүй шүү Танин мэдэхийг хүсэгчидэд өгүүсүгэйГэсэн байдаг билээ . Ибн-аль-Мутазз* үүнээс сайхан өгүүлсэн нь Моддын өтгөн сүүдэрт Жезирыг ундаалагтун. Дейр Абдун шаагисан бороонд дэвтэг! Өглөө ундааныг уу гэж намайг сэрээхэд Үүр шувуухай нисэн одоогүй эрт байдаг билээ . Хийдийн лам нарын мөргөлийн дуу уянгаланХар хувцастай улс үүрээр гашуудан уйлна. Үзэсгэлэнт царайтай хүн тэдний дунд олон ажээ Бурангуйн цамцаар халх барьж тэд нар ойртоно. Болгоох сэрэмжээр эмээцгээн улам хурдан алхана. Харгуй замд харцгаа би тэндэнд дэвсэнэ Хар мөрөөрөө доромжлогдон амь зууна би Саран гийн бид хоёрыг арайхан эс харуулж Сайхь хумсны тайранхайд эс барьж өгөвТэгээд яасан, юу болсныг би огт ярихгүй Тэндээс яасан юм гэж буяныг бодож бүү асуугтун.Гэсэн байдаг билээ . Бас өөр нэг шүлэгчийн хэлсэн нь: Бүхнээс баянй болоод бүр жаргалыг хүлээнэ Шингэн алтыг МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 661 олоод шилэн аягаар хэмжинэгэсэн байдаг билээ . Бас өөр нэг шүлэгт: Аяга дарс хоёрт нэгэн их ёс бий Аль нэгийг эс мартах нь нэгэн ёс даруй мөн. Намайг үхэхийн цагт үзмийн ёроолд булаарайНам дугжрах яс минь дарсаар ундаалж байг! Үнэндээ цөл газар намайг бүү оршуулаарайҮхсэн хойно дарс эс амсахаас эмээнэм гэсэн ч бас байдаг.Шадар сайд, Маруфт дарс уулгах хэмээн ийнхүү хичээнгүйлэн ятгаж, завсарт шүлэг зохиолоос чимж, сайхан сайхан нэр дурдан өгүүлтэл Маруф арга буюу нэгэн аяаг ууваас бие амар сэтгэл зугаатай болоод үнэн мөн алдран, юмны зөв бурууг ялгахгүй болов. шадар сайд, Маруфийг согтлоо гэж мэдэд “аяа худалдаачин Маруф аа, нэгэн зүйлд би ихэд гайхдаг. Хосрай хааны сангаас ч гараагүй тийм их үнэт эдлэл чи хаанас авчрав аа? Бид чамаас баян их мөнгөтэй худалдаачны хүн биш, хаан хүн бололтой, учрыг ярьж өгнө үү гэж Аллаыг дурдан гуйсугай” гэсэнд Маруф дарсны амтанд орж уусаа ухаан жолоогүй согтсон тул ийн өгүүлрүүн: “Би худалдаачин ч биш хаан хүн ч МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 662 биш ” гэд намтар түүхээ эхнээс нь адаг хүрэл ярьсанд шадар сайд “аяа Маруф ноён, юуІа жигтэй сонин хэрэг вэ? Алив тэр бөгж чинь ямар шуу хийцтэйг үзье” гэсэнд Маруф “Үзэгтүн” гээд бөгжийыг сугалан өгвөөс шадар сайд эргүүлэн тойруулан үзээд “Хэрэв би зүлгЅвээс тэрхүү зарц гарч ирэх үү?” гэсэнд “гарч ирнэ үзэгтүн!” гэжээ . Шадар сайд бөгжийыг нэгэнтээ зүлгэтэл дэргэд нь хүний дуу гарч, “нолётон минь, би бэлэн байна . Хот суурин эвдэх үү, хот балгад барих уу? Аль газрын хааныш алах уу? Чи юву хүсвээс ёсоо° бүтнэ” гэжээ . Шадар сайд Маруфийг зааж “Энэ хүү бузар амьтныг ертөнцийн аль үсгүй газар цөл газар аваачиж хаягтун! Эзгүй газар гуниглан өлбөрч үхэг!” гэсэнд зарц мөнөөхөн Маруфийг авч газар тэнгэрийн завсраар нисэ оджээ . Маруф нэгэн мэдэхнээ зайлшгүй бэрх үхлийн аюул тулгарсныг мэдээд ихэд уйлж, “Аы Абу Саадат, чи намайг хааш авачна?” гэсэнд “Аы тэнэг минь би чамай уулгүй тал , усгүй цөл авачиж хаях гэж явна. Тийм далдын их хүчтэй сахиус олсон хүн тийнхүү бусдад өгдөг үү? Ийм МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 663 тэнэг амьтныг энэ өндрөөс хаявал салхин чамайг түмэн хэсэг тастан хаях атал Аллахаас эмээнэ” гэжээ Хий юм тийнхүү Маруфийг авч ниссээр хн амьтангүй нэгэн их цөлд аваачиж орхижээ . Энэ үес Шадар сайд бөгжийг эзэмдээд хаанд “Маруфийг худалч луйварчин хүн гэхэд чи үнэмшихгүй байлуу?” гэсэнд хаан, “Ай шадар сайд чиний зөв намайг Аллах тэтгэх болтугай наад бөгжөө үзүүлээч!” гэвэл сайд маш хилэгнэн эргэж µааны нүүрт хулимаад “ай тэнэг чи, одоо би нээнт чиний ноён болсон мөртөө Ўас бөгжийг өгч чиний зарц болох уу? Чамайг зүгээр орхихгүй дээ” гээд бөгжийг нэгэнтээ зүлгэж хий юм дуудаад, “Энэ тэнэг амьтныг нөгө худалч хүргэний нь цөлсөн газар аваачиж цөлөгтүн!” гэжээ . Хаан замдаа, “Би ямар нүгэл хийсэн билээ?”хэмээвээс Абу Саадат өгүүлрүн: “Би хэрхэн мэдэх билээгагцхүү тэр сахиус бүхий бөгжийг эзэмдсэн хүн юу гэ захирваас үг дуугүй ёсоор болгоно” гээд Маруфийг цөлсмөн газар аваачиж орхив. Тэнд хоёул уулзвал идэх уух юм ч үгүй цөл буйд газар ажээ . Энэ үес шадар сайд МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 664 хаан Маруф хоёрыг зайлуулаад хааны их цэрэг хийгээп ордныб түшмэдийг цөмийг цуглдуулан, мөнөөхөн бөгжийн далдын их увидас хүчнийг өгүүлээд , “Хэрэв тануус намайг Султан хаан болгохгүй бол б