ᠠᠷᠪᠠᠨ ᠨᠢᠭᠡ᠂ 《ᠮᠢᠩᠭ᠎ᠠ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠰᠥᠨᠢ ᠶᠢᠨ ᠦᠯᠢᠭᠡᠷ》 （ᠰᠣᠩᠭᠤᠳᠠᠭ ᠵᠣᠬᠢᠶᠠᠯ） （ᠺᠢᠷᠢᠯ） .pdf

МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 199 гарсанд өнөөх боол сэлмийг далайсаар ирээд чи смуу бос хэмээн зандран дуудаж өмнө зам удирдан, явахалд миний ах хормоы дотроос сэлмиыг сэмхэн гаргаж тэр боолын толгойг цавчин унагаж, хүүрийг зоорийн зүг чирэн аваачиж, давслагч эм хаана буй хэмээн дуудахад тэвштэй давс барьсан хүүхэн орж ирээд миний ахыг үзээд цочин зугтаасанд хойноосм нь нэхэн гүйж , тэргүүнийг унагаж , зоорьё эмгэн хаана байна гэсэнд эмгэн орж ирэв. Ах асууруун: Муу эмжгэн чи намаг таних уу гэсэнв аяа ноён минь , би чамайг яахин таних билээ гэсэнд чи урьд миний гэрт угаал мөргөл хийхээр шалтаглан орж наайг энд авчирсан биш үү гэхэд , Аллах тэнгэрийг бодож миний амийгш өршөө хэмээн гуйсанд ах, тэр эмгэний үгийг авсангүй нэгэнт цавчмагц дөрвөн анги болгож хүүхнийг эрсээр олсонд тэсгэлгүй хүсэмжилж , алж түвдсэнгүй , чи энэ хар болтой юу үйлдэнэ гэсэнд хүүхэн өгүүлрүүн: Би урьд нэгэн худалдааны хүний шивэгёин бүлгэ . Энэ мэгэн үргэжл манай гэрт орох тул надтай ханилж нэгэн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 200 өдөр өгүүлрүүн: Манай гэрт нүгэлт хүн үзээгүй их найр хурим болно. Чи очиж үзэгтүн хэмээсэнд , сайн хувцас чигээ зүүж , нэгэн зуун динар алт авч энэ газар ирвэл муу хар арьст агшин зуур намайг дарж аваад энд хорьсоор гурван жил болов гэсэнд ах асууруун: Энэ айлд юм буй юу гэсэнд энэ айлын хөрөнгө маш их . Чи авах бол автугай хэмээн авдар савыг нээж үүүлэхэд миний ахын толгой эргэж дэмий л гайхан зогсоход хүүхэн өгүүлрүүн: - Чи одоо очиж энэ их алт мөнгө, эд хөрөнгийг зөөх хүнийг олж ирэгтүн гэсэнд гаднаас арван хүнийгш хөлслөн Ёрвээс хаалгыг цэлийтэл нээж, хүүхэн ч үгүй авадр сав ч үгүй болсныг үзээд хүүхний аргад унас-ыг сая мэдэж үлдсэн бага сага эд мөнгийг хоггүй шүүрэн авч баярлан хономонд өглөөгүүр хорин цэргийн хүн тэр байшингийн хаалгын өм-ө миний ахыг тосон барьж чамайг Вали түшмэл дуудна гэсэн¤ өчнөөн төячнөөн мөнгө өгч гэ°тээ харих түр чөлөө гуйваас огт хүлээхгүй, баглан хүлж түшмэлийн яамнаа хүргэхэд үам гудас миний ахыг таних нэг хүн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 201 тохиолдсонд түүний хормойг ноцож , тэнхрүүл хэмээн гуйсанд тэр хүн албаны хуяг цэргээс учрыг асуувал бид нарийн учрыг мэдэхгүй, Вали түшмэлийн тушаалыг дагаж явна гэсэнд , та нар энэ хүнийг тавьж Вали түшмэлд олсонгүй гэж мэдүүлбэл ямар буй . Та нарт таван зуун динар алт өгье гэсэнд хүлээсэнгүй миний ахыгш үхсэн нохой мэт чимсээр Вали түшмэлийн өмнө хүргэсэнд тшмэл асууруун: Чи энэ эд юмсыг хаанаас олов хэмээсэнд тэр эмгэн лүгээ анхан уулзасанаас эхлэн хүүхний оргосон хүртэл нэгд нэггүй тоочин хэож гуйн өгүүлрүүн: Миний олсон энэ эдээс авах нь чи өөрийн дураар автугай. Над ганц тэжээлийн төдийхнийш үлдээнэ үү гэсэнд Вали түшмэл миний ахыг хамаг эдийг хураан авч Султан хаан мэдүүзээ хэмээн миний ахыг чи энэ хотоос зайлахгүй бол би чамайгш дүүжлэн ална гэсэнд миний ах айн эмээн өөр хотноо очсугай хэмээн явтал замд олон хулгай тохиолдож нүцэглэн занчаад чихийгш огтолсонд би ахын сургийг олж хотод нуун оруулж сувилан тэжээв. Миний зіргадугаар МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 202 ах уруулаа огтлуулса- бүлгээ . Урьд их ядуугийн тулд хүрч амј зуух атга эрэн явтал нэгэн сайхан орд харшийг үзээд хаалган» өмнө зогсох оон зардаснаас энд хэн сууна гэж асууваас энд Бармагид овогтой нэгэн хүн сууна гэж хаалгачаас юм гуйвал чамд эрэл хүсэл буй аваас манай эзний өмнө очсугай гэсэнд дотогш орж гайхамшигтай сайхан орд харш цэцэрлэгийн өмнө хүрээд хааш орхоыг мэдэхгүй гайхан явтал нэгэн үзэсгэлэнт бөгөөд сахалтай хүнийг үзэж түүний цуг очиход тэр хүн ахыг үзээд угтан очиж ёслон золгосонд миний ах гачигдлаа тоочив. Тэр хүн миний ахын үгийг сонсож, их л өрөвдөн дүрэх үзүүлж өөрийн өмссөн хувцсыг хага татан өгүүлрүн: Би энэ хотод суух атал чи энд өлмөх ажээ . Би үүний яахин тсвэрлэх билээ хэнээн элдвээр туслах мянган эхт түмэн үг хэлсэнд аяа ноён минь миний бие их өлсөуж хүлээн тэсвэрлэх аргагүй болов гэсэнд гэрийн эзэн угаалгын газар хумх авагтүн хэмээгээд миний ахад гарыг угаагтун гэвэл хусх, огт үгүй тул ах их л гайхаж, гэрийн эзнийг үзвэл хоосон газар гар МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 203 угаах дүрэм үзүүлэн , ширээ засагтун хэмээн дуудаж миний ахыг хоосон газар суулгаж , энэ тэр хоол идэгтүн хэмээн зочлдон хүндэлж хоосныг заан өгүүлрүүн: Энэ боовноос идэгтүн:. Их сайхан цагаан боов болой гэ ээд миний ах, энэ хүн , хүнийг дарлахад дуртай аж хэмэн сэтгэж, боод идэх дүрэм үзүүлэн , би хүн болсоор ий¬ сайхан боов идсэнгүй гэсэнд энгэ боовыг зургаан зуун динараар худадан авчсан шивэгчин хийсэн билээ гээд махтай боорцог авчирагтун . Бас цуунд дарсан тарган адууны мах авчир хэмээсэнд миний ахыг хүндлэх дүрэм үзүүлж зүйл бүрийн амттай зууш идээг нэрлэн дуудаж, ид ид гэж шахалд, миний ах зоримогоор идэх дүр үзүүлэн их зажилна. Гэрийн эзэн бас дуудан өгүүлрүүн: Хасарваань чавгаар шахсан тахианы зулзагын мах авчирсан гэж зүйл бүрийн хоол захиж , амтыг шагшин магтахад миний ах өлөн шүлсээ хазаж өлсөх нь улам нэмэгдээд би цадав гэсээд чингэвэл үүнийг хуааж элдэв амтат жимс авчрагтун хэмээн миний хагй үүнийг түүнийг идэгтүн хэмээн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 204 хоосны г чичиг заахад н ах дотроо их хорсож идэх аргагүй болов гээд лотроо би үүнийг хэрхэвч өнгөрүүлэхгүй , эрхбиш хариу авна хэмээн сэтгэгдэл гэрийн эзэнд зарцад дарс авчрагтүн гэж тушаахад олон зардас дарс авчирч байдал үзүүлж гарыг сарвайн өргөхөд гэрийн эзэн нэгэн хоосон хундага барьж эн дарснаас амсан чиний санаанд нийлэлцвэл надад хэлэгтүн гэсэнд миний ах өгүүлрүүн: Үүний үнэр сайхан боловч би хорин жил дарсан хууин сайн дарс уудаг билээ гэсэнд гэрийн эзэн хоосны зүг заан өгүүлрүүн: Тийм бол үүнээс амсаг тун гэсэнд миний ах уусан байдал үзүүлсэнд гэрийн эзэн бас нэгэн хундага баривал миний ах убж согтсон дүрэ¬ үзүүлэн суганы цагааныг үзэгдтэл гарыбг өөрбгөн далайж гэрийн дотор хангинатал алгадаж ,бас нэгэнт дэлдсэнд гэрийн эзэн энэ муу юу болов хэмээн дуудсанд ах өгүүлрүүн: Аяа ноён минь, чи дорд боолыг өршөөн нийгүүлсэн , гэр өргөөндөө оруулан хишиг хүртээж уух идэхийг шагнан , хуучин сайн дарс согттол уулгасан боол МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 205 би өөрийн үггүй согтож агсагнав. Чи уудам сэтгэлтэй тул миний нэгэн удаагийн мунхагласныг өршөөн хэлтрүүлнэ үү хэмээсэнд гэрийн эзэн их л инээн өгүүлрүүн: Би хүнийг элэглэж , нөхөр ханийг шоглосоор их л удавч чиний адил хүлцэн тэсвэрлэж харицу авах сэргэлэн хүнийг нэг ч үзээгүй . Надад чамайс муу санах зүйлгүй . Үүнээс хойш миний хамт сууж, хоол будаанаас идэлцэн , хагацалгүй ханилах нөхөр бологтун хэмээн анханддурдсан олон зүйлийн амттан идээг авчруулж хуримлан хорин жил болсны эцэст гэргийн наснаас нөхчисөнв Султан, тэр гэрийн эзний хамаг хөрөнгийг хураан авч хоосон болгосонд амь гарахыг бодож зугтан зайлтал , замд нүүдэл аймгийн хүмүүс олзлон авч, амийг золих мөнгө нэхсэнд миний ах уйлан өгүүлрүүн: Аллах мэдтүгэй . Би хоосон хүн . Эдүгээ би таны олз болсон тул намайг хэрхвээс хэрхэгтүн хэмээсэнд нүүдлийн хүн хилэгнэн уурлаж, хутга шүүрэн давшилж миний ахын уруулыбг отглоод байн байн золих мөнгө нэхнэ. Тэр нүүдлийн хүнд нэгэн үзэсгэтэнтэй эм МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 206 буй билээ . Эрийг гадагш гарах бүр миний ахад сэртэгнэн наалдахад ах ог т хүлээхгүй бүлгээ . Нэгэн өдөр тэсгэлгүй автагдаж тэр эмийг өвдөг дээрээ суулган наадахад гэнэт гэрийн эзэн ирж энэ муу миний эмий бузарлана уу хэмээн зандран харааж, хутга сугалан гаргаж миний ахыг бэлгийг огтлоод , биеий нь тэмээнд ачаад ууланд аваачиж орхисонв завшаанаа таних аянчи- тохиолдоход идэх уухыг өгч надад мэдээ хүргэсэнд яаран очиж ахыг хотод аювчран тэжээсэн бүлгээ . Эдүгээ би энд ирээд эзэнд эс айлтгаваас алдас болъюу хэмээн зургаан ахын явдлыг нэгшд нэгнээр хэлэв гэсэндХалиф эзэн миний үгийг сонсоод инээж цөөн үгт чи үнэхээр чалчаа айварч хүн бус бололвч энэ хотооё зайлж өөр хотод суугтун хэмээн хуягт тушааж үлдэн хөөлгөсөнд олон хот муж эргэсээр нэгэн өдөр Халифыг нас нөгцчөнд өөр Халиц ширээнд суусныг олж сонсоод энэ хотод эгж ирээд миний ах нар хэдийн үхсэн ажээ . Чингэтэл би энэ залуутай уулзаж сайн хэрэг хийлцэн билээ . Намайг үгүй бол энэ лав алагдах байжээ . МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 207 Чингэтэл энэ хүн намайгш элдвээр гүтгэж чалчаа айварч гэсэн н цөм худал болохыг та бүхэнд сонсгоё. Энэ залуугийн төдөө би өдий төдий олон улмыг эргэн хэсэж сая таны энэ газарт гүйцэж золгосон минь миний сэтжгэлийн уучийг үзүүлнэм бусуу гэсэнд би энэ үсчний явдал болоод түүний олон дэмий чалчаа үгийг сонсож, энэ залууг хохируулсаныгш мэдээд барьж далд хориод ь үдээш хойш мөргөлийн уриа хүртэл найрлан цэнгэлдэж тарсанд миний эм царай барайлган өгүүлрүүн : Чамайг цэнгэлдэн жаргахад би гагцаар гэртээ сууж уйдна . Энэ дөрийн эцэст чи намайг гадагш гаргаж уйтгарыг сэргэЅн явахгүй бол би хэлхээг таслаж хагацуулсан шалтгаан чамас гарна гэсэнд , эсм юугаа дагуулан гарч зугаалдан явтал буцах замд нэгэн нуруугүй хүнийг үзэж гэртээ аваачсан билээ . Миний эм түүний аманд загас чихээд хахаж үхсэнд хүүрийг энэ отчиын грт сэмхэн аваачиж орхисонд оточ түүнийг тогоочийн даргын гэрт хаяжээ . Тэр нь энэ эрхүүдийн замд орхив. Миний өчигдрийн үзсэн өнгөрүүлсэн МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 208 сонин зүйл энэ бүлгээ . Үүнийг энэ нуруу муутын явдлаас илүү сонин хэмээвэл үл болно уу хэмэвээс хятаын хаан үүнийг сонсоод толгой сэгсэрэн баярлаж гайхан өгүүлрүүн: Энэ чалчаа үсчин залуу хоёрын хоорондоос гарсан явдал нуруугүй худаолчийн явдлаас илүү сайхан аж хэмээгэд шадар нэгэн хүнд тушааж бгүүлрүүн: Энэ үйлчний хамт очиж үсчнийг хорьсон газраас гаргаж ирэгтүн. Би түүний үгийг сонсоод та нарыг суллан тавьсугай . нуруугүй хүний хүүрийг би эндээс оршуулна гэсэнд үсчнийг хааны өмнө хүргэж иирэв. ҮЗвэл ер гарсан настай муу өвгөн ажээ . Нүүр хар, сахал хөмсөг цагаан , чих хулгар , хамар урт бөгөөд цээж дүүрэн, зөнөг мунхаг тул хаан түүнийг үзээд инээж өгүүлрүүн. Аяа цөөн үгт өөрийн олон түүхийн нэгийг хэлж өгнө үү гэсэнд өвгөн асууруун : Ай цагийг эзэлсэн хаан аа, энэ эрхүүд , еврей , дад үхсэн нуруу муут энэ дөрвийн түүх явдал юу билээ . Та бүгдийн энд цуЈларсан учир юу билээ гэсэнд Хятадын хаан асуруун . Чи энэ ыүгдийг асууж юу хийнэ гэвэл үсчин өгүүлрүүн: Эд намайш МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 209 чалчааа хэмээн гүтгэх тул хаан намайг тийм бус хэмэн мэдтүгэй гэж асуусан билээ . Миний нэр цөөн үгь гэсэнд хаан өгүүлрүүн: Энэ үсчинлд эд бүгдийн явдлыг хэлж өгөгтүн : гэсэнд үсчин тэдгээрийн явдлыг сонсож өгүүлрүүн: Аллах мэдтүгэй . Энэ үнэхээр гайхалтай жигтэй хэрэг ажээ . Надад энэ нуруу муутыг үзүлэгтүн хэмэн түүний толгой өдөр дээрээ тавин үзээд, гэдрэг унатал инээж өгүүлрүүн: Зхэл бол сонин боловч энэ нуруу муутын үхлийг алан үсгээр тэмдэглэлтэй хэмээсэнд хурсан бүхэн гайхаж , хаан асуруун: Цөөн үгт чи юү хэлэв гэсэнд үсчин энэ нуруу муут худалчийн гол нь арай тасраагүй байна гээд өврөөс нэгэн хайрцаг гаргаж түүнгий дотроос савтай тос авч , нуруу муутын хүзүү хоолойнд түрхэж хоёр төмөр дэгээг аманд чихээд нуруу муутын хоолой дотроос цус болсон загасны мах яс гарсанд нуруугүй хүн найтаан босож, нүүрийг илбэн өгүүлрүүн: Аллахаас өөр тэнгэргүй бөгөөд Мухаммед нь Аллахын элч мөн хэмэн залбиран боссонд хурсан бүхэн их гайхав. Хятадын хаан муужран МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 210 унатал инээж, үхсэн хүн дахин амьдрахыг та нар үзэв үү хэмээн энэ сонт явдлыг алтан үсгээр бичүүлж хаан сандаа хадгалаад еврей , эрхүүд тогоочийын дарга гуравт үнэ ихт хувцас шагнан өгч үйлчинд бас хувцас шагнаж цалин пүнлүү тогтоон хааны үйлчин болгож, нуруу муут лугаа эвлүүлэв. Нуруу муутад бас хвцас шагнаж , цалин дүнлүү тогтоон хааны идэнээс идэлцэх хЁшиг хүртээв. Үсчнийг хаан лдугаа хамт архи уулцах ,улсын үсчин болгож бүгдээр жагалыг эвдэгч , хурал чуулганыг цүүлсдүүлэгч үхлийг ирэн иртэл найр найдмаар цэнгэлдэн жаргажээ . Таж-аль-Мулук нэг өдөр олон дагуулаа дагуулж авд мордоод дөрөв хоног явж нэг их сайхан ургамал, устай , ан гөрөө элбэг газар ирээд “За энд саал тор таьвж холуур дүгрэн хумьсагуй” гэхэ нь бараа бологчид нь за гэж ёсоор үйлдвээс зөндөө олон зээр гөрөөс бужигналдан нохой, ирвэс, шонхор зэрэг тавьж өөрсдөө басхүү харваж үй айгүй намнан яах иийхийн зуургүй өдий төдий гөрөөсм алж, олз омог ихтэй боллоо . Таж-аль-Мулук усан дээр очиж бараа МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 211 бологчид ангийн олзыг хувааж аль, сайныг эцэг Сулейман –шах хаанд илгээж үлдсэнийг нь бусдад хуваан өгөөд тэр шөнө мөнөөхөн усан дээр хонов. Өглөө болтол тэрхүү усан дээр олон аянчин буусан байжээ . Таж-ал ь- мулук энэ хаанахын юун улс ирснийг мэдээд ир ! гэж хүн зарсанд мөнөөхөн буудаллсана аянчид ийн өгүүлрүүн: “Бидний аянчид хол газраас яваа бөгөөд Сулейман шах хаан , түүний хөвгүнд илтгэх тул энэ сайхан ургамал устай газар дайралдаж буудаллав . Нэр бүхий хааны ойролцоо нутаг газар бидний амь насанд аюулгүй гэж бил мэдэх бөгөөд басхүү хаан хөвгүүн Таж-альМулук зориуд их үнтээй эд бөс тээж явнам ” гэжээ . Зардсан хүн буцаж хаан хүүд эл учрыг айлтгаваас Таж-аль Мулук, “Хэрэв надад сайн эд бөс бараа авч яваа бол би заавал биеэр очиж үзнэ” хэмээн мордон бараа бологчдоо дагуулан очвол худалдаачин тосож марыг айлтгаад сайныг ерөөв. Тэнд бэлхнээ сувд эрдэнийн чулуу хатгамал шигтгсэнэ улаан торгон асар шааж, голд нь басхүү маргад шигтгээтэй МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 212 торгон хивсэн дээр хаан ширээ тавьжээ . Таж-аль-Мулук хаан ширээндээ залраад худалдаа·инд авч яваа бараагаа үзүүлсэнд Таж-аль-МУлук дуртайгаа шилж аваад арван талны саран мэт өргөн магнайтай , цэвэрхэн царайтай гоё хувцастай , голшиг нэг залуу эр нүдэнд тусчээ . Лавлан харюал ийм сайхан эр байж, амрагаас хагцасан боллотой царай цонхигор хоёр нүднгий нулимс асгаруулсан гаслан ёолж шүлэглэх нь: Холын өнгө хагацасан байьалд гуниг айдас төгсгөлгүй Хоёр нүдний нулимс горхи адил шожигноноБид хоёр салахын цагт сэтгэл зүрх халуун билээ . Бие ганцааро болохын цагт итгэд ч алга сэтгэл ч алга Аяа байзаараа та минь, амрагтайгаа салаадахъяАливаа үг нь өвчин ба эмгэгт эм болдодг юм аа . Гээд цурхиртал уйлан нэгэн үе цухаан алдаж, нэгэн үе сэхэж байхыг Тааж-Аль—Мулук үзээд ихэд гайхан хөвгүүн нэгэнтээ сэхээ авч хаан хүүгийн өмнө сөхрөн унаха Таж-аль-Мулук “Чи энд бараагаа юунд эс үзүүлнэв?” гэсэнд залуу хөвгүүн өгүүлрүүн: “Аяа МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 213 эзэн минь, жаргалтай чиний сэтгэлд нийцэх эд бараа над үгүй билээ” гэхэд нь Таж-аль- Мулук өгүүлрүүн: Чиний ямар эд авё явааг заавал үзнэ . Бас чиний царайг харахад сэтгэл санаа ихэд зовуурьтай нь ил байна. Эл учрыг яригтун . Хэрэв чамайг хүн гомдоосон бол тэрхүү шудрага бус ёсыг таслан барагдуулна. Хэрэв чамд өр авлага байваал бидб асхүү барагдуулан төлнө. Чамайг хараап өрөвдөж байна гэжээ . Таж-аль-Мулук захиран хоёр вандан тавиулж өөрөө нэг дээр нь сууж, алт ба торгоотрр чимсэн зааны ясан вандан дээр хөвгүүнийг суулгаад “За эд бараагаа гаргаж үзүүл” гэсэнд худалдаачин хөвгүүн өгүүлрүүн: “Үүн й тухай битгий дурсагтун. Эрхэм таны сэтгэл таалагдах эд надад байхгүй” гэмэн атал Таж- аль-Мулук заавал үзнэ гэж зарц боолчуудыг захиран эд барааг задланау гэжээ . мөнөөхөн хөвгүүн нэг үе уртаар санаа алдаад нэг үе хэнгэнтэл уйлан байж арга буюу бараагаа задлан ам хуй торго бөс гаргаж үзүүлсний дотор алтаар оёсон пүүсүү пээл гарсан нь хоёр мянга динар үнэтэй ажээ . Тэрхүү МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 214 дээлийг дэлгэтэл дотроос нь нэг ам дөрвөлжин бөс унасанд шүүрэн авч салтаандаа хавчуулан нуугаад ийн шүлэглэрүүн: Үйлийн үртэй сэтгэлийн минь хэзэ